خانه محیطی برای آسایش و آرامش انسان است و باید به گونه‌ای طراحی شود که بتواند به نیازهای اساسی او پاسخ دهد. نکته قابل توجه آن است که نیازهای انسان در تمام طول زندگی یکسان نیست و با افزایش سن دستخوش تغییر می‌شود. علاوه بر این بخشی از افراد جامعه دچار معلولیت‌های جسمی حرکتی هستند که نیازهایی متفاوت با افراد عادی دارند، در نتیجه خانه‌ای که برایشان ساخته می‌شود هم باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد. افراد معلول یا سالمند بعضا در خانه‌های عادی هم می‌توانند زندگی کنند، اما مطمئنا دچار مشکلاتی می‌شوند و نخواهند توانست آنطور که باید و شاید در خانه به آرامش برسند.
حال سوال اینجاست که خانه‌های مناسب برای افراد معلول یا سالمند باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ بیایید بخش‌های مختلف یک خانه مناسب برای افراد معلول را با هم بررسی کنیم.
|
افراد معلول و سالمندان به دلیل شرایط بدنی خاصی که دارند نمی‌توانند در خانه‌های معمولی به راحتی زندگی کنند؛ در نتیجه باید محل زندگی آنها مناسب‌سازی شود. |
آشپزخانه
یکی از مشکل‌ترین قسمت‌های ساختمان برای افراد معلول یا سالمند آشپزخانه است. در آشپزخانه‌ها مشکلاتی مانند کابینت‌های کوچک یا بزرگ یا فضای ناکافی برای کابیت وجود دارد. افراد معلول عمدتا نمی‌توانند از کابینت استفاده کنند یا تنها از قفسه‌های کوتاه و قسمت‌های جلوی قفسه‌ها استفاده می‌کنند. افراد ویلچری نیز در آشپزخانه‌های کوچک دچار مشکل کمبود فضا برای چرخش هستند. سالمندان ممکن است برای دسترسی به طبقه‌های فوقانی کابینت از چهارپایه استفاده کنند که می‌تواند بسیار خطرناک باشد. بنابراین در خانه مناسب برای افراد معلول یا سالمند باید توجه ویژه‌ای به محیط آشپزخانه، به خصوص فضای کابینت، شود.
موارد زیر می‌تواند به مناسب‌سازی محیط آشپزخانه برای این افراد کمک کند:
- ارتفاع کابینت برای افراد نشسته بین 70 تا 80 سانتی‌متر
- ارتفاع کابینت برای افراد ایستاده 90 سانتی‌متر
- ارتفاع کابینت‌هایی که روی اسباب و لوازم جاسازی شده‌اند بین 105 تا 115 سانتی‌متر
- حداقل فضای در نظر گرفته شده زیر کابینت و ظرف‌شویی 75 سانتی‌متر عرض و 70 سانتی‌متر ارتفاع برای اینکه فرد معلول بتواند زانوهایش را در آن محل قرار دهد.
- استفاده از قفسه‌های کششی رو به پایین قابل تنظیم که امکان دسترسی به کابینت‌های بالا را برای فرد معلول یا سالمند آسان‌تر می‌کند.
دستشویی مناسب افراد معلول یا سالمند
بعد از آشپزخانه یکی از محیط‌های پر استفاده در خانه، دستشویی است که می‌تواند برای افراد معلول یا سالمند مشکل‌ساز شود. برای مناسب‌سازی این محیط می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- استفاده از توالت فرنگی‌هایی که به دستگیره برای بلند شدن مجهز هستند.
- استفاده از پشتیِ مخصوص برای تکیه دادن روی توالت فرنگی
- استفاده از روشویی و آینه در ارتفاع‌های پایین‌تر. ترجیحا استفاده از آینه قدی.
- استفاده از نرده‌هایی که لغزنده نباشند و بتوان به کمک آنها تعادل را کامل حفظ کرد.
حمام مناسب افراد معلول یا سالمند
در محیط حمام مهم‌ترین مشکل حفظ تعادل فرد معلول یا سالمند است. علاوه بر این دسترسی نامناسب به تجهیزات، ضعف فرد در گرفتن اجسام و کاهش حس نیز از مشکلات این افراد در حمام به شمار می‌آید. برخی از معلولین جسمی به خاطر ضعف عضلانی قادر به باز و بست کردن شیر آب و تنظیم دمای مناسب آب نیستند. علاوه بر این نور کم حمام می‌تواند باعث شود که فرد نتواند وسایل را به خوبی دیده و تشخیص دهد.
بنابراین در حمام برای مناسب‌سازی محیط اقدامات زیر می‌تواند مفید باشد:
- استفاده از شیرآلاتی که به راحتی بتوان شدت آب سرد و گرم را با آن تنظیم کرد.
- کاهش ارتفاع دوش
- استفاده از نرده برای حفظ تعادل
- در نظر گرفتن فضای کافی اطراف وان که فرد ویلچری بتواند به راحتی از ویلچر به وان منتقل شود.
- در نظر گرفتن وسایل هشداردهنده برای استفاده در شرایط اورژانسی مانند زنگ خطر یا تلفن.
- گرد کردن لبه‌ها و گوشه‌ها در حمام. زیرا به خاطر لغزنده بودن سطوح امکان سقوط وجود دارد.
اتاق‌های مناسب افراد معلول یا سالمند
اتاق‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که بعد از چیدن وسایل، فضای کافی برای حرکت فرد سالمند یا ویلچر را داشته باشند. همچنین باید کلید و پریز‌های برق و آیفون در ارتفاع‌های پایین تعبیه شوند.
سیم‌کشی اتاق‌ها به هیچ عنوان نباید روکار باشد. علاوه بر این طراحی اتاق‌ها باید به گونه‌ای باشد که از نظر نور کمبودی وجود نداشته باشد؛ زیرا افراد سالمند معمولا قدرت بینایی ضعیف‌تری نسبت به افراد جوان‌تر دارند و محیط‌های کم‌نور می‌تواند برایشان آبستنِ خطرات باشد.
پله‌ها و ورودی‌های مناسب افراد معلول یا سالمند
پله‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که حتی در نور ناکافی هم کاملا امن باشند. به این منظور بهتر است هر دو طرف از نرده استفاده شود. ارتفاع پله‌ها باید مناسب افراد معلول باشد و بهتر است به نحوی، مثلا با استفاده از رنگ، رو و خیز پله از هم متمایز شود. همچنین سطح پله‌ها هم نباید صیقلی و لغزنده باشد.
ورودی خانه نباید پله داشته باشد یا اگر خانه چند ورودی دارد، حداقل یکی از آنها بدون پله باشد. باید سعی شود سطوح حتی‌الامکان صاف باشند یا در صورت شیب‌دار بودن، شیب‌شان کم باشد. همچنین کفِ فضاهای داخلی نباید اختلاف ارتفاع داشته باشد تا فرد بتواند به راحتی در محیط‌های مختلف خانه جابه‌جا شود.
|
در خانه‌های مناسب برای افراد معلول باید ورودی‌ها و پله‌ها به شکل مناسبی ساخته شده باشند تا فرد معلول یا سالمند به راحتی قادر به حرکت باشد. |
درِ آسانسور باید به اندازه کافی عریض باشد که یک ویلچر معمولی یا ویلچر برقی داخل آن جا بگیرد. این نکته در طراحی عرض سایر درهای ساختمان نیز باید در نظر گرفته شود.
مواردی که در بالا به آن اشاره شد تنها بخشی از ویژگی‌هایی است که خانه‌های مناسب برای افراد معلول و سالمندان باید از آن برخوردار باشند.
خانه‌های دوست‌دارِ سالمند در ایران
در ایران هیچِ قانون مشخصی برای ساخت خانه‌های دوست‌دارِ سالمند وجود ندارد و متاسفانه آیین‌نامه اجرایی خاصی در این زمینه در دسترس ساختمان‌سازهای ایرانی نیست. همین موضوع باعث شده اکثر ساختمان‌هایی که در ایران ساخته می‌شوند برای سالمندان یا افراد معلول مناسب نباشند.
جدای از خانه‌های مسکونی، وضعیت ساختمان‌های اداری و اماکن عمومی نیز برای معلولان و سالمندان اصلا مناسب نیست. طبق قانون جامع حمایت از معلولان که در سال 83 به تصویب رسیده است، «وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات و شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی و انقلابی موظف‌اند جهت دسترسی و بهره‌مندی معلولان، ساختمان‌ها و اماکن عمومی، ورزشی و تفریحی، معابر و وسایل خدماتی موجود را در چهارچوب بودجه‌های مصوب سالانه خود مناسب‌سازی کنند» و «شهرداری‌ها موظفند از صدور پروانه احداث و یا پایان کار برای آن تعداد از ساختمان‌ها و اماکن عمومی و معابری که استانداردهای تخصصی مربوط به معلولان را رعایت نکرده باشند، خودداری نمایند.».
با این حال تا به امروز این قانون به صورت جدی اجرایی نشده و با گذشت بیش از 13 سال از تصویب این قانون طبق آمار بهزیستی تنها حدود 30 درصد از دستگاه‌ها مناسب‌سازی برای معلولان را اجرایی کرده‌اند.
|
در ایران قانونی وجود دارد که کلیه سازمان‌ها و نهادهای دولتی را موظف می‌کند در ساختمان‌ها و پروژه‌های خود تمهیدات لازم را جهت استفاده راحت معلولان بیندیشند. |
البته اصلاحیه این قانون که اخیرا در مجلس به تصویب رسیده وزارت راه و شهرسازی و سایر دستگاه‌های مرتبط را مکلف کرده که حداقل 10 درصد واحدهای مسکونی با کیفیت و مناسب‌سازی‌شده برای افراد معلول را با قیمتی ارزان در اختیار خانواده‌های معلولان قرار دهد. قانونی که می‌تواند خبری خوب برای معلولان کشورمان محسوب شود. با این حال باید منتظر ماند و دید آیا این قانون به مرحله اجرا می‌رسد یا خیر.
جمع‌بندی
- سالمندان و افراد معلول نیازهایی متفاوت با جوانان و افراد سالم دارند، به همین دلیل خانه‌هایی که برای این افراد ساخته می‌شود نیز باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد.
- برای ساخت خانه‌های دوست‌دار معلول و سالمند باید معیارهای خاصی را در تمامی مراحل طراحی و ساخت خانه در بخش‌های مختلف از جمله دستشویی، حمام، آشپزخانه، اتاق‌ها، پله‌ها، ورودی‌ها و… رعایت کرد.
- در ایران قانون مدونی برای ساخت خانه‌های دوست‌دار معلول وجود ندارد که باعث شده نسبت خانه‌های مناسب معلولان به جمعیت آنان بسیار کم باشد.
|
در همین رابطه بخوانید: |
