برای آن‌که بدانیم نحوۀ تخلیۀ املاک مشاع و راهکارهای موجود تخلیه ملک مشاع چیست، ابتدا باید تعریف درستی از ملک مشاع و سهم مشاعی داشته باشیم. در متن زیر در مورد تخلیه ملک و املاک مشاع و دعوای تصرف عدوانی و خلع ید صجبت شده است. برای اینکه بیشتر با این عناوین آشنا شوید مقاله را بخوانید.
طبق تعریف قانونی، ملک مشاع ملکی است که بین دو یا چند نفر مشترک باشد، به این وضعیت در اصطلاح حقوقی «اشاعه» می‌گویند.
معنای اشاعه این است که هر کدام از مالکین در جزء به جزء ملک سهم دارند. به طور مثال زمانی که دو نفر اقدام به خرید یک واحد مسکونی یا تجاری می‌کنند و یک از آنها مالک دو دانگ و دیگری چهار دانگ است؛ طبق قانون سهم مالک با دانگ کمتر در تمام آن واحد پخش شده است و قابل تفکیک نیست.
مثال دیگر زمانی است که یک ملک از وارث به ورثه می‌رسد. در حالی که تمام ورثه از تمام ملک سهم دارند (هرچند فرزند ذکور دو برابر فرزند مونث ارث می‌برد و میزان سهم او بیشتر است). اما مرزی برای سهم هر یک مشخص نشده است و کل ملک به صورت مشاع در تملک آن‌هاست.
در حالت دیگر میتوان به قسمت‌های مشترک ساختمان‌های تجاری و مسکونی مانند حیاط، پشت‌بام، راه‌پله و… اشاره کرد؛ این چنین فضاهایی نیز به صورت مشاع در تملک صاحبان ملک است.
البته این اشاعه به معنای عدم امکان صدور سند رسمی نسبت به سهم هر کدام از شرکا در املاک ثبت شده نیست. بنابراین نسبت به سهم مشاعی هر کدام سند مالکیتی جداگانه با درج سهم مالکانۀ مشاعی شریک صادر میشود.
خلع ید به چه معناست؟
دعوای خلع ید، دعوایی است که خواستۀ آن رفع تصرف غاصبانه و عدوانی متصرفی است که بدون اذن مالک ِ ملک، بر آن مسلط شده است.
دعوای خلع ید در دو صورت مطرح می شود. صورت اول مربوط به موردی است که متصرف از ابتدای تصرف بدون اذن مالک، ملک او را تصرف کرده باشد و صورت دوم مربوط به موردی است که تصرف شخص ابتدا با اذن مالک شروع شده است اما در نهایت بدون اذن او ادامه پیدا کند.
در املاک مشاع دعوای خلع ید زمانی پیش می‌آید که یکی از مالکین یا مستاجر او بدون اذن باقی مالکین در فضای مشاع عملیاتی انجام دهد؛ مثلا در حیاط یک ساختمان مسکونی قسمتی برای نگهداری مرغ و خروس آماده کند.
حالت دیگر آن است که یکی از مالکین یا مستاجر او، بدون رضایت سایر مالکین بیش از سهم مشاع خود را در اختیار بگیرد. به طور مثال در پارکینگی که سهم مشاع هر واحد فقط به اندازۀ گذاشتن یک خودرو است، دو خودرو قرار بدهد.
حالت دیگر زمانی است که به طور مثال سه شریک که هر کدام دو دانگ مشاعی از مغازه‌ای را مالک هستند، با توافق یکدیگر مغازه را به شخصی اجاره می‌دهند.
پس از مدتی مستأجر اجارۀ ماهانۀ یکی از سه شریک را پرداخت نمیکند یا ایـن‌که برخلاف نوع استفادۀ ذکرشده در قرارداد، از ملک بهره‌برداری می‌کند. در مثال فوق شریک ناراضی میتواند دعوای خلع یا تخلیه ید مطرح کند.
در ملک مشاع حق هر شریک منتشر در تمام ملک است و همین موضوع باعث شده که هیچ شریکی بدون اذن سایر شرکا حق تصرف در ملک مشاع را نداشته باشد (مواد 581 و582 قانون مدنی).
نتیجۀ این اختلاط سهام آن خواهد بود که تخلیۀ سهم هر شریک با خلع ید از تمام ملک ملازمه دارد؛ به همین دلیل است که باید بپذیریم مفاد ماده 43 قانون آیین دادرسی مدنی در مورد خلع ید به معنای اعم است و طرح چنین دعوایی بلامانع است.
|
برای آن‌که ملکی را از تصرف شخصی که به ناحق آن را غصب کرده است آزاد کنیم، باید اقامۀ دعوای خلع ید کنیم. |
تخلیه املاک مشاع: دعوی خلع ید از ملک مشاع
برای طرح دعوی خلع ید علیه متصرف یا متصرفین ملک مشاع، نیازی به حضور تمام مالکین نیست. مثلا اگر یک واحد تجاری دارای چهار مالک باشد، فقط یکی از مالکین میتواند دعوی خلع ید را مطرح کند.
دعوی خلع ید هم علیه شریک ملک مشاع، هم علیه غیر، قابل طرح است. به عبارت دیگر چه شریک ملک را تصرف کرده باشد چه شخصی که هیچ مالکیتی نسبت به ملک ندارد آن را تصرف کرده باشد، میتوان دعوی خلع ید را مطرح کرد.
اگر چند نفر ملک مشاعی را تصرف کرده باشند، شما می‌توانید علیه همه یا برخی از آنها دعوی خلع ید را اقامه کنید. محدودۀ رسیدگی دادگاه را دادخواست شما مشخص می کند و علیه هر کسی که دعوا مطرح شود، حکم دادگاه علیه او اجرا میشود.
حق مشاع میتواند روی سرقفلی واحدهای تجاری و مغازه هم تعریف شود. یعنی حق سرقفلی مالکین مشاعی مشمول همان قوانین ملک مشاع است.
در زمینۀ حق فروش سرقفلی مالکین مشاعی به مثال زیر توجه کنید:
«بنده مالک شش دانگ ملکیت یک باب مغازه و سه دانگ سرقفلی آن هستم. سه دانگ دیگر سرقفلی دست مستاجر است که ایشان فوت کرده و در تصرف ورثه ایشان است که از آن استفاده نکرده و در خارج از کشور به سر می‌برند. اکنون که قصد فروش مغازه را دارم با این اوصاف خریداری پیدا نمی‌شود و بنده نیز مایلم که سریع‌تر تکلیف مالم مشخص شود. اکنون سوال من به طور مشخص این است که برای خلاصی از این وضعیت چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟ آیا دستور فروش حق مشاع نیز در قانون پذیرفته شده است و همانند ملک مشاع امکان دارد یا خیر؟»
پاسخ: «شما می‌توانید تقاضای فروش این حق مشاع را از دادگاه بخواهید تا حق سرقفلی را دادگاه بفروشد و سهم شما را هم بدهد.»
تصرف عدوانی به چه معناست؟
هر شی اعم از منقول (مانند حق سرقفلی) یا غیر منقول (مانند ملک تجاری یا مسکونی)كه تحت تصرف و استیلاء شخص قرار دارد نشان‌دهندۀ این است كه این شئ از آن ِ اوست. مدعی برای به دست آوردن شئ‌ای كه نزد دیگری است صرفاً میتواند اقامۀ دعوی کرده و از ادلۀ اثبات دعوی در صورت وجود استفاده كند که مرجع قضایی به نفع او حكم داده و او را به عنوان مالک حقیقی آن شئ یا حق بشناسد.
ید چارچوب مشخص و محدودی ندارد؛ بلكه عامل اصلی در تشخیص آن عرف است و مفاد قاعده این است كه استیلاء و سلطۀ فرد بر شی، دال بر مالكیت آن شخص است؛ مگر اینكه خلاف آن ثابت شود. طبق مادۀ ۳۵ ق.م تصرف به عنوان مالكیت دلیل مالكیت است مگر اینكه خلاف آن ثابت شود؛ و طبق مادۀ ۳۱ ق.م هیچ مالی را از تصرف صاحب آن نمی‌توان بیرون كرد مگر به حكم قانون.
پس هیچكس حق ندارد مالی را كه در تصرف و اختیار دیگری است به نحو عدوان و ستم تصاحب و تصرف کند، مگر اینكه به طور قانونی این كار را انجام دهد. او همچنین نمی‌تواند به وسیلۀ قدرت شخصی، آن را از تصرف متصرف خارج سازد؛ در غیر این صورت غاصب محسوب میشود و به عنوان متصرف عدوان تحت پیگرد قرار میگیرد.
تخلیه املاک مشاع: دعوای تصرف عدوانی حقوقی چیست؟
بر اساس ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی: «دعوای تصرف عدوانی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او، مال غیر منقول را از تصرف وی خارج کرده و ادعای تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌کند».
بنابراین ، برای اثبات دعوای تصرف عدوانی حقوقی باید فقط تصرف سابق خواهان (خواهان شخصی است که قبلا متصرف مال بوده است) و تصرف لاحق خوانده (خوانده شخصی است که در حال حاضر متصرف است) اثبات شود و دادگاه بر اساس همین تصرف است که حکم صادر می‌کند و دلایل دیگر از جمله سند رسمی مالکیت را مورد بررسی قرار نمی‌دهد.
چه بسا که متصرف عدوانی یا خوانده، مالک باشد و دیگری علیه او دعوای تصرف عدوانی حقوقی اقامه کند و موفق به اثبات تصرف عدوانی هم شود.
البته شکست در دعوای تصرف عدوانی مانع اقامۀ دعوای مالکیت نیست. پس بهتر است سایر اقسام دعوای تصرف از جمله دعوای خلع ید و دعوای تخلیه نیز مورد توجه قرار گیرند.
|
در همین رابطه بخوانید: |
تصرف عدوانی کیفری چیست؟
تصرف عدوانی علاوه بر دارا بودن جنبه حقوقی واجد جنبه کیفری نیز بوده و قانون‌گذار در قانون آیین دادرسی مدنی، موادی (مواد ۱۵۸تا۱۷۷ق.آ.د.م) را به آن اختصاص داده است.
تخلیه املاک مشاع: تعریف جرم تصرف عدوانی
تصرف عبارت است از استیلای مادی و عرفی انسان بر مال به قصد استفاده از آن به نفع خود. یا به عبارتی، جرم تصرف عدوانی یعنی تصرف مال غیرمنقول ِ متعلق به دیگری بدون رضایت مالک یا متصرف قانونی آن.
تخلیه املاک مشاع: عناصر تشکیل دهنده جرم تصرف عدوانی
برای آن‌که تصرف عدوانی کیفری و به منزلۀ جرم محسوب شود، دو عنصر وجود دارد.
عنصر قانونی
ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی به طور خاص و مواد بعدی تا ۶۹۶ قانون مجازات اسلامی در موارد خاص، موارد تصرف را در سه حالت تصور کرده است:
- ایجاد آثار تصرف: مانند صحنه‌سازی و تهیۀ آثار
- تخریب محیط زیست و منابع طبیعی
- تصرف عدوانی، مزاحمت یا ممانعت از حق قسمت اخیر ماده ۶۹۰ ق.م.ا
|
تصرف عدوانی به دو صورت حقوقی و کیفری عنوان میشود. در دادخواست حقوقی، شاکی به دنبال حق و حقوق خود است و احتمالا خواستار تخلیۀ ملک تصرف شده توسط خوانده است. در شکایت کیفری، این تصرف در راستا یا پس از ایجاد جرم صورت گرفته است. |
عنصر مادی
- عمل فیزیکی: اقدام به تصرف املاک متعلق به دیگری، یا به عبارتی استیلای عرفی و مادی انسان بر مال به قصد استفاده از آن به نفع خود. لذا هرگونه برخورد با املاک متعلق به غیر بدون رضایت مالک یا متصرف قانونی آن در این دسته قرار میگیرد.
شرایط و اوضاع و احوال لازم
مطابق با مواد ۶۹۰ ق.م.ا به بعد، موضوع جرم تصرف عدوانی تصرف مال غیرمنقول متعلق به دیگری است؛ اما در خصوص تصرف اموال منقول متعلق برخی معتقدند که به استناد ماده ۱ قانون اصلاح قانون جلوگیری از تصرف عدوانی (مصوب ۵۲) می توان اقامۀ دعوای حقوقی کرد.
تخلیه املاک مشاع: عدم رضایت مالک یا ذی‌حق
اصولاً عدم رضایت مالک لازمۀ تحقق جرایم علیه اموال و مالکیت است. رضایت مالک در این جرایم، وصف کیفری را از عمل مرتکب پاک می‌کند.
به طور کلی در دعاوی تصرف عدوانی شاکی باید ثابت کند که موضوع دعوا قبل از خارج شدن ملک از تصرفش در تصرف و استفاده وی بوده و بدون رضایت او یا به طریق غیرقانونی از تصرف وی خارج شده است. در دعوای تصرف عدوانی، ارائۀ سند مالکیت دلیل بر سابقۀ تصرف و استفاده از حق است.
بنابراین، شاکی باید ثابت کند که سابقۀ تصرف مال غیرمنقول را در زمان گذشته داشته و دیگری بدون رضایت وی، مال را از تصرف او خارج کرده است.
آیا در تصرف عدوانی کیفری، مالکیت شاکی حتما باید احراز شود؟
اگر چه در ماده ۶۹۰ ق . م. ا از کلمه متعلق استفاده شده اما رویۀ برخی از دادگاه‌ها، داشتن مالکیت شاکی را ضروری نمی‌داند.
چند نکته در مورد دعوای تصرف عدوانی در ملک مشاع
- دعوای تصرف عدوانی در ملک مشاع فقط از طریق دادگاه حقوقی قابل طرح است.
- طبق قانون اگر دو یا چند نفر به صورت مشاع ملکی را تحت تصرف یا مالکیت داشته باشند، هر کدام از شرکا که مانع تصرف دیگری یا دیگران شود متصرف عدوانی شناخته می شود و شریک دیگر میتواند با استناد به سابقۀ تصرف خود و غیر قانونی بودن تصرف شریک، علیه او اقامه دعوا کند.
- اگر ملک مشاع به سبب خرابی به تعمیر نیاز داشته باشد و یکی از شرکا بدون دلیل موجه با تعمیر آن مخالفت کند، شرکای دیگر می‌توانند اقدام به تعمیر آن کنند. این عمل مصداق تصرف عدوانی نیست.
- در مورد ادارۀ قسمت مشترک در آپارتمان ها، اگر بین مالکین توافقی وجود نداشته باشد طبق قانون باید براساس رای اکثریت که مالک بیش از نصف مساحت اختصاصی هستند عمل شود.
|
در همین رابطه بخوانید: |
نتیجه‌گیری:
- ملک مشاع ملکی است که به چندین مالک تعلق داشته، به شکلی که سهم هر کدام در تمام اجزای ملک گسترده باشد.
- دعوای خلع ید، دعوایی است که خواستۀ آن رفع تصرف غاصبانه و عدوانی متصرفی است که بدون اذن مالک ِ ملک، بر آن مسلط شده است.
- تصرف در ملک مشاع بدون رضایت مالکین دیگر، حکم تصرف عدوانی دارد. تصرف عدوانی میتواند حقوقی یا کیفری باشد.
- دعوای تصرف عدوانی در ملک مشاع فقط از طریق دادگاه حقوقی قابل طرح است.
با سلام برادر من با صلح نامه ۱۰۴ متر مشاع از یک ملک ۱۱۰۰ متری سند دو مغازه به مساحت ۴۵ متر را از طریق ثبت گرفته است در سال ۹۵ در حالیکه پدر بنده در سال ۹۹ فوت کرده است و ایشان سال ۹۹ این سند هارا به ما نشان داده است،آیا این کار قانونی میباشد؟
سلام من مادرم و بردارش یه خونه از پدرشون ب ارث رسیده خونه رو مزایده گزاشتن اما خریداری نبود وکیل مادرم گفت ک انتقال سند میزنیم برا قسمت سهم تو میخواستم ببینم بد انتقال سند میشه گفت ک ما تو خونه شریکیم و اونا نباید اون جا بشینن چون ما اون جا زندکی نمیکنم و مجبور بشن ک سهم مادرم بخرن
سلام
وقت بخیر
بنده واحدی خریداری کردم که دارای انباری و فاقد پارکینگ است و از قبل دو نفر از ساکنین ساختمان با دیوار فضای پارکینگ را از انباری جدا کرده و اقدام به اجاره دادن آن کرده بودند و از طرفی دیگر با زدن سقف در فضای حیاط خلوت آن را به واحد خود اضافه کرده و امکان تردد در آن را از سایرین سلب کردند… لطفاً راهنمایی بفرمایید در این خصوص چه کاری باید انجام دهم به شهرداری مراجعه کنم یا از طریق حقوقی شکایت کنم؟
سپاسگزارم
سلام من سه دانگ از شش دانگ یک ملک مسکونی سه طبقه رااز پدر خریداری کردم اما برای تخلیه سهم من ممانعت میکنندوبرادرم جهت تخلیه میگه
یه پولی بدیدتا من تخلیه کنم میگه پول زور بده نمیدانم چکار کنم لطفا راهنمایی کنید
سلام من و خواهرم و پدرم وراث ارث مادرم هستیم که یک خانه است در دو طبقه اما متاسفانه زن برادر مرحومم که از مادرم جلوتر فوت کرده طبقه ی دوم را تصرف کرده.واقعا نمیدانیم در این شرایط چه کنیم؟نمیتوانیم خلع ید بدیم چون خیلی هزینه بر است آیا میتوان تصرف مال مشا را طرح کرد؟
دعوای کیفری تصرف عدوانی مطرح کنین پدر خواهرتون و شما بع عنوان شاکی از عروستون با عنوان تصرف عدوانی شکایت کنین
با سلام
ملکی از پدر ما به ارث مانده که بنده سهم ۳برادر و۳ خواهر را خریده ام بجهت اینکه هیچکدام از آنها حاضر به صرف هزینه نگهداری آن نبودند فقط یک برادر همکاری نمیکند و سهمش را نمیفروشد ویا سهم بقیه را نمیخرد – بنده میخواهم این ملک را بفروشم چه راهکاری را میتوان اجرایی کرد
اول درخواست دستور افراز از اداره ثبت بعد هم دستور فروش مال مشاع
فروش ملک در صورت تراضی با برادر بزرگتر و یا دادخواست تقسیم ترکه به دست میاید .در غیر این صورت با دعوای خلع ید مشاعی تنها تصرف شریک مشاع از ملک، مورد دادرسی قرار میگیرد .
به طور خلاصه در پرونده ی شما خلع ید می تواند اهرم فشار برای رسیدن به هدف باشد .
با سلام پدر بنده خانه را در رهن یک کارخانه گذاشت ولی متاسفانه نتوانست پول بدهی ها را پرداخت بکند به همین دلیل کارخانه 3 شعیر را در مزایده گذاشته و می خواهد به نام خود بکند . آیا کارخانه می تواند درخواست خلع ید بکند .
باسلام پدرم و دو عموی دیگرم یه زمین کشاورزی آبی داشتیم که در تصرف کسانی دیگه هست سند کشاورزی هرکدام هم جداست حال میخواهیم از متصرفین شکایت کنیم باید چکار کنیم و چه نوع دادخواستی بنویسیم ممنون
سپاس از پاسخگویی شما عزیزان.
فقط من از برادرم که مخالف هست شکایت کردم ولی از خواهرم طرح دعوا نکردم,در این حالت هم آپارتمان پلمپ میشه یا نه؟؟
با عرض سلام پدرمان ده سال پیش از یک ملک شش دانگ خانه سه دانگ به برادرم سند زده و از سه دانگ خانه مانده به نام پنج تا دخترا سند زده و برادرم سهم چهارتا از خواهرام رو خریده من چون با دو تا از خواهرم مشکل مالی دارم ( پول های پدرم رو خورده و نمدیده ) و من هم نمی فروشم . برادرم می توانه من مجبور کنه یا شکایت کنه ممنون میشم در خصوص به بنده کمک کنی
حتما باید همه ی مالکین و متصرفین طرف دعوا قرار بگیرن در غیر این صورت بخاطر ایراد شکلی رد میشه دعواتون
عرض ادب و احترام
بنده به همراه خواهر و برادرم یک واحد آپارتمان به ارث برده ایم که برادرم راضی به فروش نمیشه,بنده دادخواست خلع ید و اجرت المثل و مطالبه هزینه دادرسی داده ام.
میخواستم ببینم چون از خواهرم طرح دعوا نکردم امکان داره که دادگاه حکم خلع ید رو نده؟؟
سپاس
با سلام .دو واحد آپارتمان را به همسرم به صورت سه دانگ سه دانگ طبق سند شریک هستیم. بنده قصد فروش و گرفتن سهم خودم را دارم ولی همسرم به هیچ عنوان حاضر به فروش نیست از طریق قانون به چه صورت باید انجام بدهم ? آیا این کار با دادخواست قانونی از طریق خودم قابل انجام است یا حتما باید وکیل داشته باشم ? حق الزحمه وکیل در این مورد به چه صورت محاسبه میشود ?
با سلام
در مورد ملك مشاع ،حقي بنام حق شفعه وجود دارد. در اين حالت اگر برادر بزرگتون(يكي از شركا) مخالف فروش ملك باشد دو راه داريد،
١_يا سهم شما را بخرد (حق شفعه)
٢_يا ملك به علت عدم توافق بين شركا از طريق مزايده توسط دادگاه قسمت أجراي
احكام مدني فروخته شود.
شما باید درخواست صدور دستور افراز مال مشاع در صورتی که قابل افراز باشد و در غیر این صورت فروش مال مشاع را بدهید. اینجوری می توانید به نتیجه دلتواه تان برسید و الا با خلع ید صرفا اپارتمان پلمپ میشه و فروش نمیره
با عرض سلام اگر كوچه ايي بين دو نفر بصورت مشاع باشد و يكي از طرفين بخواهد با عبور از ان كوچه مشاع شروع به ساخت ملك خود گردد ايا با اجازه طرف ديگر بايد باشد يا خير؟
بسم تعالی
درود
عرض ادب و احترام
اینجانب از جانب مادرم که در سال ۹۲ به رحمت خدا رفتن یک دستگاه آپارتمان مسکونی به ارث دارم که در کل دو برادر و یک خواهر هستیم.
برادر بزرگتر به هیچ عنوان رضایت به فروش ندارد و بنده و خواهرم رضایت کامل به فروش آپارتمان را داریم.
به طور مشخص سوال اینجانب از حضور بزرگوار شما این است که در صورتی که دادخواست خلع ید از ملک مشاعی رو بدم میتواند نتیجه مطلوب که فروش آپارتمان هست رو داشته باشه؟
با سپاس فراوان
سلام به نظر من خلع ید درست نیست بلاخره برادرتونم یکی از مالکین هستن و شما اول باید از اداره ی ثبت درخواست افراز رو بدین و بعد از اومدن رای که میگه غیر قابل افراز هستش دادخواست دستور فروش بدین که هم فوری هستش و هم غیر قابل اعتراض و ملک به صورت شیش دانگ به فروش میرسه و سهم هر کدوم پرداخت میشه
البته بنده دانشجوی ترم شیش(اخر ) حقوق هستم و نظرم رو گفتم