هر سال تقریبا از اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد هوا شروع به گرم شدن می‌کند. بعد از تقریبا ۷،۸ ماه که آخرین بار دکمه خاموش/روشن کولر را فشردیم، حالا نوبت راه‌اندازی دوباره آن است.
در شهرهای گرم و خشک مانند تهران، استفاده از کولر آبی بسیار رایج است؛ البته این مدل کولر، نیاز به سرویس، تعمیر و نگهداری صحیح دارد تا بتواند در گرمای بالای ۳۰ درجه، محل زندگی و کار شما را به بهترین شکل خنک کند. در مطلب پیش رو نحوه سرویس کولر آبی مانند روغن‌کاری موتور و پمپ آب را توضیح داده‌ایم. بدیهی است که سرویس کولر آبی بر عملکرد و میزان مصرف برق آن تاثیر مستقیم دارد.
کولر آبی چگونه کار می‌کند؟
کولر آبی، یک جعبه فلزی یا پلاستیکی محکم و بزرگ دارد که در داخل آن، موتور، فن، پمپ، شناور و پوشال قرار گرفته است. کار کولر با پر کردن کف آن از آب شروع می‌شود. با فشردن دکمه برق پمپ، آب از طریق توربینی که درون پمپ آب تعبیه شده، مکش می‌شود و به سمت لوله پخش آب حرکت می‌کند. این لوله در ادامه به سه قسمت تقسیم می‌شود تا بتواند آب را به روی هر سه پوشال کولر که پشت درب‌های آن قرار دارند بریزد. علت استفاده از پوشال این است که بتوان هوای خنک‌تری را به سمت داخل هدایت کرد. پوشال‌های کولر آبی معمولا از چوب درخت سپیدار، تیره بید و یا صنوبر ساخته می‌شوند. چوب این درخت‌ها به دلیل نفوذپذیری بالا، قادر به جذب مقدار زیادی آب هستند.
پس از اینکه پوشال‌ها کمی خیس شدند، با فشردن دکمه موتور، دینام کولر که در بالای قسمت چرخان آن قرار دارد، روشن شده و شروع به دوران می‌کند. این دینام با یک تسمه به قسمت بزرگ پایینی وصل است و آن را می‌چرخاند. با چرخش این قسمت و توسط شیارهایی که در آن قرار دارد، هوای خنکی که از تبخیر آب حاصل شده به سمت داخل حرکت می‌کند. کولر آبی از طریق سیستم کانال‌کشی، این هوا را به درون محیط منتقل می‌کند. اما پس از اینکه سطح آب در داخل کولر کمی پایین می‌آید، قطعه‌ای به نام شناور که به لوله‌کشی آب ساختمان وصل است وارد مدار شده و آب استفاده شده را جایگزین می‌کند. کارکرد صحیح تمامی این قطعات در کنار یک‌دیگر، باعث می‌شود تا هوای خنک و مطبوعی را تجربه کنید.
عملکرد کولر آبی
سرویس، بررسی و تعمیر کولر آبی پروسه ساده ای است که بهتر است به طور منظم و توسط متخصص و سرویس‌کار حرفه ای انجام شود، البته خودتان هم می توانید این کار را انجام دهید. اگر ترجیح می دهید که خودتان دستی به سر و روی کولر بکشید و آن را مهیای کار بکنید؛ قبل از شروع این مطلب را به دقت مطالعه کنید. ما قدم‌به‌قدم نحوه سرویس و روغن‌کاری پمپ و موتور کولر را برای شما توضیح داده ایم.
| در همین رابطه بخوانید: |
پیش از آغاز سرویس کولر آبی چه باید کرد؟
قبل از شروع فرآیند سرویس کولر آبی باید مطمئن شوید که برق کولر وصل نباشد، به دلیل اینکه محیط داخل و خارج کولر مرطوب بوده و بدنه آن فلزی است، کولر امکان برق‌گرفتگی بسیار زیاد است. قبل از شروع مطمئن شوید که کلید پمپ و موتور کولر خاموش است. اگر کولر فیوز جداگانه دارد آن را قطع کنید. در نهایت فازمتر را روی بدنه کولر قرار دهید تا از نبود جریان برق مطمئن شوید. اگر فازمتر نداشتید با پشت دستتان به بدنۀ کولر ضربه بزنید.
برای سرویس کولر آبی دمپایی پلاستیکی با کفی ضخیم استفاده کنید. اگر کولر روی بلندی قرار گرفته است، حتماً از چهارپایه پلاستیکی و یا چوبی برای رسیدن به کولر استفاده کنید.
در آپارتمان‌ها معمولا روی پشت بام چندین کولر قرار دارد که مشخص نیست هر یک متعلق به کدام واحد است. به همین دلیل قبل از آغاز سرویس، به فردی که پایِ کلید کولر ایستاده بگویید یک بار آن را روشن و بعد خاموش کند تا مطمئن شوید کولر خودتان را سرویس می‌کنید.
هنگام روشن کردن آزمایشی، حداقل یکی از دریچه‌های کولر را باز کنید تا به موتور دستگاه فشار وارد نشود.
معمولا کولرها نه ماه از سال خاموش هستند و همین باعث می‌شود خاک زیادی در کانال کولر و دریچه‌ها جمع شود. به محض اینکه کولر را برای تست روشن کنید، این خاک از دریچه‌های کولر و توسط باد به داخل خانه ریخته می‌شود. به همین دلیل، توصیه می‌کنیم به فرد یا افرادی که در خانه هستند بگویید به محض روشن شدن کولر با دستمال خیس جلوی دریچه‌های آن را بگیرند تا خاک خانه را پر نکند. به خصوص اگر خود شما یا یکی از اعضای خانه حساسیت و مشکل تنفسی دارید این نکته را حتما رعایت کنید.
تعویض پوشال‌های کولر آبی
پوشال‌ها یکی از بخش‌های مهم کولرهای آبی هستند که در بسیاری از موارد لازم است هر سال تعویض شوند. پوشال محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها و قارچ‌هاست که در طول زمستان بین تار و پود پوشال رشد می‌کنند. وقتی که کولر شروع به کار می‌کند و آب روی پوشال‌ها جاری می‌شود، این باکتری‌ها فعال شده و باعث می‌شوند هوایی نامطبوع و بدبو وارد خانه شود. اما این باکتری‌ها می‌توانند باعث ایجاد بیماری‌های تنفسی برای ساکنین خانه شوند. به همین دلیل هر سال باید به وضعیت‌شان رسیدگی کنید.
اگر بعد از بررسی مشاهده کردید که پوشال هنوز نو است و می‌تواند یک سال دیگر هم کار کند، خوب آن را بشویید. در غیر این صورت، حتما آن را تعویض کنید. قیمت پوشال هم چندان زیاد نیست و تعویض آن هزینه زیادی روی دستتان نمی‌گذارد. هیچ‌وقت از یک پوشال بیش از دو سال استفاده نکنید.
هنگام خرید پوشال جدید حتما ظرفیت کولر را مدنظر قرار دهید. اگر پوشال کولرهای کم‌ظرفیت را روی کولرهای با ظرفیت بالاتر ببندید، منافذ به خوبی پوشیده نمی‌شود و این موضوع، باعث افزایش مصرف انرژی می‌شود. حال اگر عکس این کار را انجام دهید؛ یعنی پوشال کولرهای با ظرفیت بالا را روی کولرهای با ظرفیت پایین ببندید، هوا به خوبی در کولر گردش پیدا نمی‌کند که باز هم منجر به افزایش مصرف انرژی می‌شود.
برای تعویض پوشال باید ابتدا درب‌های کولر را باز کنید. سپس میله‌های فلزی نگهدارنده پوشال را با پیچ‌گوشتی خارج کنید. حال درب‌های کولر را خوب بشویید (ترجیحا با یک جسم فلزی مانند سیخ یا پیچ‌گوشتی کانال‌های عبور آب را بشویید تا رسوب‌ها به خوبی جدا شوند). حال پوشال جدید را جایگزین کنید (اگر اندازه پوشال از درب کولر شما بزرگ‌تر است، می‌توانید گوشه‌های آن را کمی تا کنید تا به خوبی در داخل درب قرار گیرد). حال دوباره میله‌ها را روی پوشال‌ها ببندید. درب‌های کولر را جا بیندازید و تمام! شما پوشال‌ها را با موفقیت تعویض کرده‌اید.
موتورهای همیشه در گردش
همان‌طور که پیش از این گفتیم، گردش آب در کولر به عهده پمپ آب و وظیفه گردش هوا بر عهده دینام است. بهینه بودن وضعیت موتورها موثرترین عامل در کاهش مصرف انرژی کولر آبی است. هنگام سرویس کولر آبی گرد و خاک موتورها را بگیرید و آنها را روغن‌کاری کنید. چک کنید تسمه موتور پوسیده نشده باشد، در غیر این صورت آن را عوض کنید. چند بار با دست تسمه را بچرخانید تا روان شود. تسمه را بیش از اندازه سفت و محکم نکنید. تسمه را طوری ببندید که اگر با دست دو طرف تمسه را بگیرید، 1 الی 2 سانتی‌متر به سمت داخل جمع شود.
از کسی که پای کلید برق کولر ایستاده بخواهید به ترتیب پمپ و موتور کولر را برای مدتی روشن کند تا مطمئن شوید درست کار می‌کنند. معمولا این قطعات به جز روغن‌کاری سرویس خاصی نیاز ندارند و در صورتی که خراب شده باشند، هزینه‌ی تعمیرشان به صرفه نیست و بهتر است که آنها را تعویض کنید.
این نکته را هم به یاد داشته باشید که استفاده مداوم و بی‌وقفه از کولر، از طول عمر آن می‌کاهد. بهتر است هر ۱۲ ساعت یک بار، کولر را خاموش کرده و به آن استراحت دهید.
| در همین رابطه بخوانید: |
سرویس و روغن‌کاری پمپ کولر آبی
پمپ آب کولر آبی دو نوع دارد که شامل:
- پمپ آب با موتور قطب چاکدار و استاتور تک بوبین
- پمپ آب با موتور قطب چاکدار و استاتور دو بالشتکی
سرویس و روغن‌کاری پمپ کولر در دوره‌های منظم، لازم و ضروری است. برای این کار باید پمپ کولر را کاملاً باز کرده و بعد از روغن‌کاری و سرویس آن را مجددا ببندید.
شروع کنیم. قبل‌تر اشاره کردیم که برای سرویس کولر باید برق آن کاملاً قطع شود. ابتدا پیچ‌های نگهدارنده پمپ کولر را که به بدنه وصل است باز کنید. سپس سیم‌های پمپ را از ترمینال تقسیم برق کولر جدا کنید. بهتر است قبل از باز کردن سیم‌ها از ترمینال عکس بگیرید تا هنگام اتصال مجدد سردرگم نشوید. شلنگ متصل به پمپ کولر معمولا با یک بست محکم می‌شود. بست را باز کنید و شلنگ را از پمپ کولر بیرون بکشید. پمپ کولر در حال حاضر باز و آماده روغن‌کاری و سرویس است. سپس مراحل زیر را برای روغن‌کاری پمپ کولر انجام دهید:
نحوه روغن‌کاری پمپ کولر مدل تک بوبین:
- کلاهک پلاستیکی پمپ کولر را با آچار بوکسی مخصوص باز کنید و کلاهک را از روی موتور بلند کنید.
- پروانه یا فن پمپ آب در بالاترین قسمت محور پمپ کولر قرار گرفته است. به وسیله یک پیچ گوشتی تخت به آرامی به پشت آن و جهت‌‌های مختلف فشار وارد کنید تا به آرامی از جای خود خارج شوند. برخی در این زمان محور را روغن‌کاری می‌کنند که کار غیر اصولی است.
- درپوش موتور را نیز با استفاده از آچار تخت باز کنید. این درپوش باید روغن‌کاری شود. سپس استاتور تک بوبین موتور را از روتور جدا کنید و به وسیله یک دم باریک سر سیم‌های کابل را از ترمینال جدا کنید.
- با دست پروانه موتور را از محور موتور بیرون بکشید. محور روتور را از درپوش پایین موتور خارج کنید.
- اگر در محور رسوب زیادی جمع شده باشد، باعث گشاد شدن بوشن می‌شود. بنابراین قبل از بیرون آوردن بوشن بهتر است رسوب محور را تمیز کنید.
- مهره پیچ نگهدارنده پایه پمپ را باز کنید، این مهره پمپ را به قاب درپوش پایین متصل کرده است.
- درپوش پایینی را به همراه قاب پلاستیکی از پایه جدا کنید و بوشن روی درپوش را دربیاورید. این بوشن را مانند بوشن بالایی روغن‌کاری کنید.
- تمامی قطعات را با دقت تمیز کنید و به غیر از بخش‌های سیم‌پیچی شده، سایر قطعات و قسمت‌ها را رسوب‌زدایی کنید.
- روغن‌کاری محور پمپ کولر را فراموش نکنید.
نحوه روغن‌کاری پمپ کولر مدل دو بالشتکی:
پمپ آب کولر با موتور قطب چاکدار و استاتور دو بالشتکی بیشتر از تک بوبین مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای روغن‌کاری آن نیز باید تمامی قطعات باز شوند.
- برق کولر را قطع کنید و مانند روش قبل، سیم‌ها را از ترمینال تقسیم برق جدا کنید؛ با یک آچار تخت مهره‌های نگهدارنده قاب و کلاهک پمپ را باز کنید.
- استاتور را با چند ضربه آرام از جای خود باز کنید و کفی پلاستیکی را با استفاده از انبردست یا دم باریک بیرون بکشید.
- پروانه را از محور روتور بیرون بکشید، سپس پایه را از جای خود در بیاورید.
- اگر محور رسوب گرفته باشد، احتمال دارد که بوشن از محور خارج نشود. در این حالت به اصطلاح گفته می‌شود که پمپ «جام» کرده است. یکی از دلایل جام کردن پمپ کولر رسوب محور آن است.
- با استفاده از محول جرم‌گیر و یا سنباده نرم، رسوب را بین ببرید تا محور و بوشن هنگام بیرون کشیدن بوشن خراب نشوند. محل تماس محور و بوش درپوش را روغن‌کاری کنید.
- محور روتور را بیرون بکشید، روتور بسیار حساس است و با کوچک‌ترین ضربه تاب برمی‌دارد. بوشن و درپوش پایین موتور پمپ نیز باید روغن‌کاری شود.
- بوشن‌ها، محور و محل تلاقی محور و بوشن باید با دقت با روغن ضد آب روغن‌کاری شوند. سایر قطعات به غیر از سیم‌پیچ‌ها نیز باید روغن‌کاری و رسوب زدایی شوند.
بعد از روغن‌کاری، پمپ کولر را با دقت ببندید. پیشنهاد می‌کنیم از هر مرحله از باز کردن پمپ عکس بگیرید تا هنگام بستن مجدد آن اشتباه نکنید.
| در همین رابطه بخوانید: |
سرویس و روغن‌کاری موتور کولر آبی
تا به اینجا روغن‌کاری و سرویس کولر را انجام دادیم. بخش دیگری که نیار به سرویس و روغن‌کاری دارد، یاتاقان موتور کولر است. یاتاقان باید هر دو ماه سرویس و روغن‌کاری شود.
برای این کار درپوش یاتاقان را باز کرده و روغن موتور را داخل یاتاقان بریزید تا جایی که از درپوش سرازیر شود. یاتاقان در دو سمت قرار دارد، یکی در سمتی که تسمه روی پولی قرار می‌گیرد و دیگری در سمت مقابل، هر دو یاتاقان موتور کولر باید به خوبی روغن‌کاری شوند.
بعد از ریختن روغن در یاتاقان‌های موتور، پروانه یا محور فن را با دست بچرخانید تا روغن به خوبی جذب شود. سپس مجددا روغن بریزید. یاتاقان سمت پولی به دلیل اینکه تحت فشار موتور و چرخش پروانه قرار دارد به مراقبت بیشتری نیاز دارد. تسمه کولر را نیز خیلی سفت نکنید؛ این کار باعث پوسیدگی یاتاقان می‌شود.
معمولاً بعد از روغن‌کاری یاتاقان، نیازی نیست موتور کولر روغن‌کاری شود. برای روغن‌کاری موتور، باید پیچ‌های آن باز شود که نیاز به تخصص و مهارت دارد؛ چون احتمال دارد ریتم تسمه و پولی به هم ریخته و محور لق شود و در نتیجه سروصدای کولر زیاد شود.
هنگام راه‌اندازی کولر دقت کنید آب‌ریزهای دو سمت کولر که به یاتاقان‌ها مشرف است، طوری قرار نگرفته باشند که آب روی یاتاقان‌ها بریزد.
استفاده از سایه‌بان
کولرها روی پشت بام و در معرض تابش مستقیم آفتابِ داغ قرار دارند. هر چقدر بدنه کولر داغ‌تر شود، مصرف انرژی نیز بالاتر می‌رود؛ ضمن اینکه کارآیی آن هم پایین می‌آید. به همین دلیل، اگر بتوان به نحوی کولر را از تابش مستقیم آفتاب حفظ کرد، می‌توان در مصرف انرژی صرفه‌جویی نمود.
سایه‌بان بهترین گزینه برای این کار است. شما می‌توانید از سایه‌بان‌های سنتی (که از چهار پایه فلزی و یک سقف برزنتی تشکیل شده‌اند) و یا سایه‌بان‌های مدرن (که پایه‌هایشان روی کولر نصب می‌شود و سایه‌بان رویشان قرار می‌گیرد) استفاده کنید. سایه‌بان‌های مدرن کارآیی بهتری دارند و به ایزوگام پشت بام هم آسیب نمی‌زنند، هر چند طبیعتا قیمت‌شان هم بیشتر است.
| در همین رابطه بخوانید: |
شست‌وشوی کامل هنگام سرویس کولر آبی
شست‌وشوی کف کولر برای تمیزی، خوش‌بویی و از بین بردن باکتری‌ها بسیار مهم است. برای شروع، دریچه اطمینان آب که کف کولر قرار دارد را باز کرده و کف کولر را خوب بشویید. اگر کف کولر رسوب زیادی گرفته می‌توانید از مواد جرم‌گیر کمک بگیرید. مطمئن شوید که کف کولر آب نمی‌دهد، چون در این صورت مصرف آب کولرتان به شکل قابل توجهی افزایش پیدا خواهد کرد.
تنظیم موقعیت کولر آبی
به سبب تکان‌های موتور ممکن است پس از چند سال کولر در محل خود کمی جابه‌جا شود. این جابه‌جایی باعث می‌شود دیگر دهانه خروجی کولر با دهانه ورودی کانال هم‌راستا نباشد و این موضوع سبب می‌شود بخشی از بادِ تولیدی کولر هدر برود.
معمولا ناحیه اتصال دهانه و کانال را با پارچه‌های برزنتی می‌پوشانند، اما ممکن است این پارچه‌ها به مرور پوسیده و پاره شوند. پس هنگام سرویس کولر آبی از هم‌راستا بودن دهانه خروجی و ورودی کانال و سالم بودن پارچه‌های برزنتی اطمینان حاصل کنید.
تنظیم شناور کولر آبی
شناور وسیله‌ای است که میزان آب ورودی به مخزن کولر را کنترل می‌کند و وقتی سطح آب به اندازه مشخصی رسید، جلوی ورود آب بیشتر را می‌گیرد. به همین دلیل، مهم است که هنگام سرویس کولر آبی،موقعیت شناور به درستی تنظیم شود.
شناور را ابتدا طوری تنظیم کنید که هیچ آبی از تشتک یا دریچه اطمینان کف بیرون نریزد. بعد فلکه آب کولر را باز کنید تا بررسی کنید شناور درست کار می‌کند یا نه. اگر نمی‌خواهید تا پر شدن کامل مخزن منتظر بمانید کافی است با دست آرام شناور را بالا بیاورید تا ببینید جریان آب قطع می‌شود یا نه. اگر عمل قطع به درستی انجام نگرفت لازم است که شناور را عوض کنید.
اگر شناور درست تنظیم شده باشد بعد از پر شدن مخزن، سطح آب باید یک سانتی‌متر پایین‌تر از ارتفاع شیر تخلیه کف باشد. ضمنا توجه کنید که کولر باید نسبت به زمین تراز باشد، در غیر اینصورت آب یک گوشه جمع شده و در عملکرد شناور اخلال ایجاد می‌شود.
تست نهایی
بعد از مراحل فوق باید اجازه دهید کولر کامل آبگیری شود. حالا پمپ را روشن کنید تا مطمئن شوید که آب به خوبی از پایین به بالای دریچه‌ها منتقل می‌شود. بررسی کنید که سیستم انتقال آب نشتی نداشته باشد زیرا در صورت نشتی ممکن است عملکرد قطعات الکتریکی کولر دچار مشکل شود.
اگر مشکلی مشاهده نکردید، دو دریچه را ببندید و بررسی کنید که آب به خوبی روی پوشال‌ها پخش می‌شود یا نه. آب حتما باید پوشال را از بالا تا پایین خیس کند، اگر آب در میانه راه منحرف شود، باید دریچه‌ها را بیرون آورده و کمی پوشال‌ها را جابه‌جا کنید.
قبل از روشن کردن کولر اجازه دهید پمپ برای دقایقی روشن باشد تا پوشال‌ها خوب خیس شوند. حالا موتور را روشن کنید. تبریک! سرویس کولر آبی شما به پایان رسیده است.
جمع‌بندی
- سرویس کولر آبی هر سال پیش از آغاز استفاده از آن باید انجام شود تا مصرف کولر در حالت بهینه قرار گیرد.
- یکی از مراحل مهم سرویس کولر آبی روغن‌کاری و سرویس پمپ آب است.
- هنکام سرویس کولر آبی، روغن‌کاری یاتاقان‌های موتور کولر را فراموش نکنید.
- اگر به روغن‌کاری و سرویس موتور کولر وارد نیستید، هنگام سرویس از روغن‌کاری موتور صرف نظر کنید تا آسیبی به موتور وارد نشود.
- پوشال‌ها باید به خوبی شسته شده و در صورت پوسیدگی تعویض شوند.
- موتور کولر باید به خوبی روغن‌کاری شود تا نرم کار کند. تسمه موتور هم باید بررسی شود که پاره یا پوسیده نشده باشد.
- استفاده از سایه‌بان کمک می‌کند دمای فضای داخل کولر پایین بیاید و در نتیجه کارآیی بهتر شده و مصرف انرژی کمتر شود.
- نباید رنگ قطعات داخلی کولر پریده باشد، چون امکان زنگ زدن آن وجود دارد.
- تنظیم موقعیت کولر نسبت به دهانه‌ی کانال برای جلوگیری از اتلاف باد ضروری است.
- شناور سطح آب داخل مخزن کولر را تنظیم می‌کند، به همین دلیل اگر درست سرویس نشود می‌تواند مشکل‌آفرین باشد.
سلام من یه کولر دارم آزمایش قدیمی هست
کلیدش دیمری هست ولمی
چطوری وصل کنم موتورش کوچک است و در وسط قرار دارد
ممنونم میشم قسمت وصل کردن شلنگ به شیرآب و پمپ رو هم توضیح میدادین
درود کولر هر سال باید سرویس بشه و برای استفاده خوبش هر 12 سلعت 1 ساعت استراحت کنه عمرش بیشتر میشه سپاس
البته تراز کردن کولر را فراموش کردید ذکر کنید.چون اگه شناور کولر تنظیم باشه و بدنه تراز نباشه آب سرریز میشه.البته چک کردن کلید کولر رو هم فراموش کردید که جزو سرویس کولر هست.من هم تاکید میکنم افراد اماتور به هیچ عنوان به کولر دست نزنند چرا که برق گرفتگی اون فوق العاده …..خواهد بود
ممنون از مطلب مفید و کاربردیتون، اگر قسمت های مربوط به پمپ آب و موتور کولور که باید روغن کاری شوند را هم نشان میدادید عالی میشد.