برای ساخت یک سازه جدید ابتدا نیاز به مهمم‌ترین و حساس‌ترین مرحله در احداث آن داریم که اندکی بی‌توجهی در این زمینه می‌تواند فاجعه آفرین باشد. گودبرداری در واقع یکی از فعالیت‌های عمرانی است که با اهداف مختلفی مانند تخریب یک سازه فرسوده، حفاظت از فونداسیون‌ها در برابر یخبندان، احداث کانالها، مخازن زیر زمینی و احداث پارکینگ انجام میشود. گودبرداری با روش‌های مختلفی انجام میشود. از بیل مکانیکی گرفته تا روش تاپ دان که اگر به صورت غیر اصولی و سازه نگهبان انجام شود امکان خسارت بالا می‌رود.
گودبرداری در حالت کلی به دو نوع گودبرداری حفاظت شده یا مهار بندی شده و حفاظت نشده یا مهار بندی نشده تقسیم میشود که در نوع حفاظت نشده یا مهاربندی نشده پایداری شیب‌ها یا جداره‌های عمودی گودبرداری در خاک‌های چسبنده بدون مهار بندی توسط شرایط مکانیکی در خود خاک تامین میشود. در این مقاله به توضیح کامل در ارتباط با تعریف گودبرداری و انواع آن پرداخته و سپس به بررسی نتایج ناخواسته گودبرداری غیر اصولی می‌پردازیم.
گودبرداری چیست؟
عملیات گودبرداری یا پی کنی یک عملیات خاک برداری برای کندن محل پی ساختمان است که در همه مراحل آن، آن دسته از خاک‌هایی که چسبندگی مناسب‌تری دارند، به لحاظ اقتصادی برای گودبرداری به صرفه‌تر هستند. گودبرداری باید بر اساس نقشه و مشخصات و دستور العمل ناظر و در ابعاد و اندازه‌ای که در نظر گرفته شده انجام شود.
گودبرداری ساختمان چیست؟
به هر گونه عملیاتی که در آن خاکبرداری و حفاری برای برداشتن سطح طبیعی زمین انجام میشود، گودبرداری ساختمان می‌گویند و این گودبرداری بر اساس اهداف مختلفی انجام میشود. برای مثال خاکبرداری به منظور تخریب یک ساختمان قدیمی و ساخت سازه جدید یا حفر کانالها و مخازن زیر زمینی و رسیدن به خاک بکر.
گودبرداری ساختمان از جمله خطرناک‌ترین کارهای عملیات خاکی در مهندسی است که به همین دلیل هم دیوارهای گود باید توسط سازه نگهبان مهاربندی شوند تا افراد و ساختمان‌های اطراف از امنیت کافی برخوردار شوند.
|
در همین رابطه بخوانید: |
خاکبرداری و گودبرداری چیست؟
گودبرداری که در اصطلاح عامیانه به آن خاکبرداری نیز گفته میشود، عملیاتی است که در آن خاک از سطح و همچنین عمق زمین برداشته میشود. منظور از خاکبرداری در یک عملیات ساختمانی برداشتن خاک‌های محوطه، گودبرداری فنداسیون ساختمان‌ها و محل ابنیه فنی تاسیسات و برداشتن خاک از منابع قرضه با تجهیزات، وسایل و ماشین آلات تا اندازه مورد نیازی است که در نقشه‌های اجرایی و دستورالعمل‌های مربوط وجود دارد.
هدف از گودبرداری چیست؟
انجام گودبرداری می‌تواند با چند هدف دنبال شود که از اصلی‌ترین آن دستیابی به خاک سفت و بکر است و از دیگر دلایل آن عبارتند از : پایین آوردن مرکز ثقل سازه، قرارگیری فنداسیون در محل امن و دور از سیل و یخبندان به همین دلیل هم این کار، یک فعالیت ژئوتکنیکی به حساب می‌آید.
پایش در گودبرداری چیست؟
با توجه به اینکه با انجام عملیات خاکبرداری تعادل اولیه خاک بر هم می‌ریزد، و با به وجود آمدن تنش در آن دچار تغییرات محسوسی میشود، همزمان با ایجاد سازه نگهبان در گود، با چند روش بر گود نظارت میشود که به شرح زیر است :
|
در همین رابطه بخوانید: |
پایش چشمی:
در پایش چشمی بررسی‌های دوره‌ای به منظور شناسایی هر گونه تغییر و تحرک و جابجایی و نشت زمین و دیوار ساختمان‌ها انجام میشود که در این روش، کارشناس پایش در چند دوره زمانی نواحی اطراف گودبرداری اعم از خیابان‌های مجاور، ساختمان‌های اطراف، حیاط املاک مجاور و دیواره‌های آن را بررسی کرده و گزارش می‌کند که در این میان تهیه عکس‌های دوره‌ای نیز می‌تواند کمک بسیاری کند.
پایش رفتار سازه با استفاده از ابزار دقیق:
در این روش ابزار دقیقی برای تغییر شکل ایجاد شده و مقادیر آن در نقاط مناسبی از سازه نگهبان و دیواره‌های گودبرداری نصب میشود که از جمله این ابزار به کرنش سنج (Strain gage) و انحراف سنج (Inclinometer) می‌توان اشاره کرد که به صورت پیوسته عملیات داده برداری را انجام می‌دهند.
پایش رفتار سازه با روش ژئودتیک : در این روش پایش با استفاده از عملیات خاص در نقشه برداری و لوازم دقیق مهندسی مانند دوربین‌های نقشه برداری و کالیبره کردن دستگاه‌ها میزان جابجایی و تغییرات مورد سنجش قرار می‌گیرد.
گودبرداری غیر اصولی چیست؟
گودبرداری غیر اصولی همیشه و در طول سالها در صدر اخبار حوادث رونامه‌ها بوده و این موضوع ناشی از عدم رعایت قانون در زمینه گودبرداری اصولی است.
در اجرای گودبردای افراد بسیاری مسئولیت دارند که در این میان کارفرما موظف است تا مشخصات املاک مجاور را از شهرداری اخذ کرده و در اختیار طراح بگذارد.
طراح پس از در اختیار داشتن مشخصات املاک مجاور باید یک ارزیابی اولیه از خطر گودبرداری انجام داده و چک لیستی از این خطرات را تکمیل کند تا به دنبال آن اثرات ایجاد گودبرداری بر ساختمان مجاور را ارزیابی کند و نقشه‌های اجرائی را در اختیار سازنده قرار دهد.
پس از طراحی نوبت به سازنده می‌رسد و سازنده بر اساس نقشه‌های طراح اقدام به گودبرداری کرده و ضوابط موجود را باید رعایت کند. اگر گودبرداری به صورت غیر اصولی انجام شده و هر گونه خسارتی به ساختمان‌های اطراف و افراد وارد شود عوامل دخیل در این قضیه می‌توانند در مراجع حقوقی تشکیل پرونده بدهند. از دیگر خطرات گودبردای غیر اصولی به موارد زیر نیز می‌توان اشاره کرد:
- سقوط کارگران یا عابر از ارتفاع
- در خطر بودن وسایل و اموال داخل و خارج از گود
- تامین امنیت جانی افراد داخل و خارج از گود
- مسمومیت افراد که اغلب بدلیل تنفس بخارها و گاز‌های سمی است.
- کمبود اکسیژن که منجر به خفگی میشود.
- سقوط آوار و ریزش دیوار
- برخورد به تاسیسات زیرزمینی (گاز، آب، برق و…) و ایجاد خسارت
گودبرداری غیر اصولی و ریزش ساختمان
برای آنکه به دنبال گودبردای غیر اصولی اتفاقاتی مانند ریزش ساختمان‌های مجاور پیش نیاید باید این موارد برای ایمنی بیشتر مد نظر قرار بگیرد:
بررسی ساختمان‌های کناری: قبل از گودبرداری ساختمان باید این موارد مورد بررسی قرار بگیرد : دیوارهای مشترک مرزی، نوع مصالح، قدیمی یا نو بودن، وجود ترک، سقفها یا تیرهای مشترک، چگونگی اتصال دیوارها، نحوه اتصال دیوارهای مرزی، نعل درگاه‌ها، وجود بازشوها، لوله دودکش‌ها، داکت‌های تاسیساتی در دیوارهای مرزی ساختمان‌های کناری.
ساختن سقف‌های ایمن: قبل از تخریب و گودبرداری با استفاده از داربست‌های فلزی می‌توان ایمنی وسایل و افراد را در مقابل سقوط اجسام تامین کرد.
|
در همین رابطه بخوانید: |
شناسایی و پر کردن چاه‌های فاضلاب:
پیش از گودبرداری ساختمان و قبل از تخریب سازه قدیمی باید چاه‌های فاضلاب را شناسایی کرده و آنها را با مواد مناسب پر کرد. اگر عمق چاه‌های ساختمان بیشتر از عمق گودبرداری باشد باید تا 50 سانتی متر بالاتر از کف گودبرداری درون چاه را با بتن کم مایه پر کرد که بعد از این کار روی چاه باید با موا ساختمانی دیگر تا سطح زمین پر شود.
در کنار رعایت این نکات صاحب ساختمان پیش از انجام گودبرداری و برای جلوگیری از خطرات احتمالی باید اقدامات زیر را نیز انجام دهد:
- هشدار دادن به همسایه‌ها در ارتباط با خطرات تخریب و ریزش ساختمان
- تخلیه ساختمان‌های کناری در صورت امکان
- استفاده از تابلوهای هشدار برای جلوگیری از تردد عابران و پارک ماشین در مدت انجام گودبرداری
- کشیدن حصار در اطراف محل گودبرداری
- مقاوم سازی دیوارهای ساختمان‌های اطراف در صورتی که احتمال ریزش یا نشست داشته باشند.
|
پیش از گودبرداری ساختمان و قبل از تخریب سازه قدیمی باید چاه‌های فاضلاب را شناسایی کرده و آنها را با مواد مناسب پر کرد. اگر عمق چاه‌های ساختمان بیشتر از عمق گودبرداری باشد باید تا 50 سانتی متر بالاتر از کف گودبرداری درون چاه را با بتن کم مایه پر کرد که بعد از این کار روی چاه باید با موا ساختمانی دیگر تا سطح زمین پر شود. |
گودبرداری با بیل مکانیکی
گودبرداری با بیل مکانیکی پدیده بسیار رایجی است که در آن از بیل مکانیکی استفاده میشود که این وسیله عمدتا برای عملیات ساختمان و خاک برداری مورد استفاده قرار می‌گیرد و به سرعت کار نیز کمک می‌کند. گودبرداری با بیل مکانیکی یکی از ئرطرفدارترین روش برای گودبرداری است. در واقع بیل مکانیکی از جمله ماشین آلات سنگینی است که دارای بازوی مفصلی، باکت و کابین چرخان است و کابین آن بر روی شاسی با چرخ لاستیکی یا چرخ زنجیری قرار می‌گیرد.
بیل مکانیکی در انواع مختلفی به این شرح وجود دارد :
- بکهولودر: که متشکل از بیل مکانیکی با لودر است.
- بیل مکانیکی با سیستم کابلی
- دراگلاین یا بیل مکانیکی کششی
- بیل های جام جلو
در گودبرداری با بیل مکانیکی با استفاده از کابل انتهایی آن حفاری و گودبرداری در فواصل دور امکان پذیر میشود و در این مورد نیازی به وارد شدن ماشین به داخل گود وجود ندارد.
گودبرداری به روش تاپ دان چیست؟
گودبرداری به روش تاپ دان یک روش جدید پایدارسازی گود است که این روزها رواج بیشتری پیدا کرده است. در گودبردای به روش تاپ دان که از اوایل دهه 60 میلادی رایج شده است، امکان اجرای همزمان طبقات زیر زمین همراه با پیشروی به تراز زیر پی و انجام عملیات خاکبرداری امکان پذیر است.
اصول روش ساخت از بالا به پایین به این صورت است که ابتدا المان‌های باربر قائمی نصب میشود و سیستم سازه نگهبان از تراز طبیعی سطح زمین با استفاده از شمع‌ها و دیوارهای حایل، پیش از انجام هرگونه خاکبرداری، ساخته میشود.
|
گودبرداری به روش تاپ دان یک روش جدید پایدارسازی گود است که این روزها رواج بیشتری پیدا کرده است. در گودبردای به روش تاپ دان که از اوایل دهه 60 میلادی رایج شده است، امکان اجرای همزمان طبقات زیر زمین همراه با پیشروی به تراز زیر پی و انجام عملیات خاکبرداری امکان پذیر است. |
استفاده از گودبرداری به روش تاپ دان موجب میشود تا با استفاده از این روش خلاقانه اجرای پروژه‌ها شتاب بیشتری گرفته و در مدت زمان اجرای آنها صرفه جویی شود. در گودبرداری به روش تاپ دان بر خلاف روش‌ها و شیوه‌های سنتی گودبرداری ساختمان ابتدا دیوارهای پیرامونی ساخته میشود و معمولا پی‌های شمعی و ستونها از تراز زمین نصب میشود.
استفاده از گودبردای به روش تاپ دان مزایایی به شرح زیر دارد:
- کاهش نشست خاک در محدوده اطراف باکس حفاری، افزایش صلبیت و کاهش حرکات جانبی دیوار حفاظت گود و ایمنی بسیار بالا در حین گودبرداری و ساخت سازه زیرزمینی خصوصاً در زمین‌های سست بدلیل استفاده از سقف طبقات به جای مهاربندی‌های موقت.
- حذف یا به حداقل رساندن اجرای عملیات‌های زمانبر قالب‌بندی در دیوارهای محیطی، سقفها و ستونها بدلیل استفاده از زمین طبیعی به عنوان قالب در کلیه بخش‌های اجرایی و در نتیجه کاهش چشمگیر زمان و هزینه‌های این بخش از عملیات.
- عدم نیاز به تمهیدات ایمنی گسترده مربوط به حفاری‌های عمیق از قبیل نصب نرده و گارد ریل‌های محافظ دور تا دور محدوده باکس حفاری و در نتیجه افزایش ایمنی در کارگاه.
- امکان برنامه ریزی جهت سه شیفت کاری در طول دوران ساخت و در همه فصول بدلیل انجام کلیه عملیات اجرایی.
- امکان کاهش زمان احداث سازه زیرزمینی بدلیل امکان همپوشانی فعالیت‌های اجرایی.
|
استفاده از گودبرداری به روش تاپ دان موجب میشود تا با استفاده از این روش خلاقانه اجرای پروژه‌ها شتاب بیشتری گرفته و در مدت زمان اجرای آنها صرفه جویی شود. در گودبرداری به روش تاپ دان بر خلاف روش‌ها و شیوه‌های سنتی گودبرداری ساختمان ابتدا دیوارهای پیرامونی ساخته میشود و معمولا پی‌های شمعی و ستونها از تراز زمین نصب میشود. |
گودبرداری با لودر
هر کدام از تجهیزاتی که در صنعت ساختمان سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند با توجه به نیاز خاص هر پروژه در نظر گرفته می‌شوند به همین دلیل هم از گودبرداری با لودر در پروژه‌های کوچکتر استفاده میشود در حالی که برای پروژه‌های بزرگتر از بولدوزر یا جرثقیل‌های متحرک استفاده میشود.
لودر در واقع یکی از تجهیزات سنگینی است که در تخریب و خاکبرداری مورد استفاده قرار می‌گیرد و از یک ماشین مشابه با تراکتور و با سبک بیل مکانیکی در بخش جلویی و یک پشتوانه در عقب تشکیل شده است.
لودرها در اندازه‌های مختلفی وجود دارند و برخی از آنها انعطاف بیشتری دارد. از بسیاری از لودرهای افقی در پروژه‌های شهری تخریب و خاکبرداری نیز استفاده میشود.
لودر در واقع یک نوع تراکتور است که در انواع و اندازه‌های استاندارد وجود دارد و به دلیل آنکه انعطاف پذیری زیادی در محیط کار و کارگاه دارد یک وسیله محبوب برای کارهای ساختمانی است.
لودرهایی که به منظور گودبرداری و خاکبرداری استفاده می‌شوند، با نام‌های مختلفی شناخته می‌شوند که عبارتند از : لودر افقی، لودر چرخ زنجیری و یا سایر انواع آن، که همه آنها یک هدف اصلی را دنبال می‌کنند که آن انتقال و یا بارگذاری خاک است.
|
در همین رابطه بخوانید: |
گودبرداری و سازه نگهبان
قبل از انجام هر کار ساختمانی و اقدام به گودبرداری به منظور جلوگیری از ریزش دیوارهای گود، رانش خاک و پایدار کردن گود در برابر حرکات افقی، سازه‌ای در درون خاک به نام سازه نگهبان احداث میشود که ساخت این سازه نیازمند دانش خاک شناسی و مهندسی طراحی است که تا این سازه بتواند در برابر انواع رانش و دیگر اتفاقات پایدار باشد. البته عوامل مختلفی نیز وجود دارد که نشان دهنده خطرناک بودن گود است:
- ضعیف بودن خاک
- زیاد بودن عمق گود
- طولانی شدن مدت باز موندن گود
- بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی
- بررسی و تحقیق در مورد مکانیک خاک
|
لودر در واقع یکی از تجهیزات سنگینی است که در تخریب و خاکبرداری مورد استفاده قرار می‌گیرد و از یک ماشین مشابه با تراکتور و با سبک بیل مکانیکی در بخش جلویی و یک پشتوانه در عقب تشکیل شده است. لودرها در اندازه‌های مختلفی وجود دارند و برخی از آنها انعطاف بیشتری دارد. |
جمع بندی
- گودبرداری در واقع یکی از فعالیت‌های عمرانی است که با اهداف مختلفی مانند تخریب یک سازه فرسوده، حفاظت از فونداسیون‌ها در برابر یخبندان، احداث کانالها، مخازن زیر زمینی و احداث پارکینگ انجام میشود.
- گودبرداری در حالت کلی به دو نوع گودبرداری حفاظت شده یا مهار بندی شده و حفاظت نشده یا مهار بندی نشده تقسیم میشود که در نوع حفاظت نشده یا مهار بندی نشده پایداری شیب‌ها یا جداره‌های عمودی گودبرداری در خاک‌های چسبنده بدون مهار بندی توسط شرایط مکانیکی در خود خاک تامین میشود.
- گودبرداری ساختمان از جمله خطرناک‌ترین کارهای عملیات خاکی در مهندسی است که به همین دلیل هم دیوارهای گود باید توسط سازه نگهبان مهاربندی شوند تا افراد و ساختمان‌های اطراف از امنیت کافی برخوردار شوند. گودبرداری و سازه نگهبان بسیار پرطرفدار است.
- انجام گودبرداری می‌تواند با چند هدف دنبال شود که از اصلی‌ترین آن دستیابی به خاک سفت و بکر است و از دیگر دلایل آن عبارتند از : پایین آوردن مرکز ثقل سازه، قرارگیری فنداسیون در محل امن و دور از سیل و یخبندان به همین دلیل هم این کار، یک فعالیت ژئوتکنیکی به حساب می‌آید.
- در پایش چشمی برای امنیت در گودبرداری بررسی‌های دوره‌ای به منظور شناسایی هر گونه تغییر و تحرک و جابجایی و نشت زمین و دیوار ساختمان‌ها انجام میشود که در این روش، کارشناس پایش در چند دوره زمانی نواحی اطراف گودبرداری اعم از خیابان‌های مجاور، ساختمان‌های اطراف، حیاط املاک مجاور و دیواره‌های آن را بررسی کرده و گزارش می‌کند.
- گودبرداری غیر اصولی همیشه و در طول سالها در صدر اخبار حوادث رونامه‌ها بوده و این موضوع ناشی از عدم رعایت قانون در زمینه گودبرداری اصولی است و منجر به تبدیل به گودبرداری غیر اصولی میشود.
- قبل از گودبرداری ساختمان باید این موارد مورد بررسی قرار بگیرد : دیوارهای مشترک مرزی، نوع مصالح، قدیمی یا نو بودن، وجود ترک، سقفها یا تیرهای مشترک، چگونگی اتصال دیوارها، نحوه اتصال دیوارهای مرزی، نعل درگاه‌ها، وجود بازشوها، لوله دودکش‌ها، داکت‌های تاسیساتی در دیوارهای مرزی ساختمان‌های کناری.
- پیش از گودبرداری ساختمان و قبل از تخریب سازه قدیمی باید چاه‌های فاضلاب را شناسایی کرده و آنها را با مواد مناسب پر کرد. اگر عمق چاه‌های ساختمان بیشتر از عمق گودبرداری باشد باید تا 50 سانتی متر بالاتر از کف گودبرداری درون چاه را با بتن کم مایه پر کرد که بعد از این کار روی چاه باید با موا ساختمانی دیگر تا سطح زمین پر شود.
- گودبرداری با بیل مکانیکی پدیده بسیار رایجی است که در آن از بیل مکانیکی استفاده میشود که این وسیله عمدتا برای عملیات ساختمان و خاک برداری مورد استفاده قرار می‌گیرد و به سرعت کار نیز کمک می‌کند.
- گودبرداری به روش تاپ دان یک روش جدید پایدارسازی گود است که این روزها رواج بیشتری پیدا کرده است. در گودبردای به روش تاپ دان که از اوایل دهه 60 میلادی رایج شده است، امکان اجرای همزمان طبقات زیر زمین همراه با پیشروی به تراز زیر پی و انجام عملیات خاکبرداری امکان پذیر است.
- هر کدام از تجهیزاتی که در صنعت ساختمان سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند با توجه به نیاز خاص هر پروژه در نظر گرفته می‌شوند به همین دلیل هم از گودبرداری با لودر در پروژه‌های کوچکتر استفاده میشود در حالی که برای پروژه‌های بزرگتر از بولدوزر یا جرثقیل‌های متحرک استفاده میشود.
