پس از از گذشت چند روز از وقوع زلزله میانه در استان آذربایجان شرقی دوباره بحث در مورد این حادثه طبیعی بیشتر شده است. یکی از موضاعاتی که بیشتر از همه در مورد آن گزارش تهیه شده است راه‌های مقابله با زلزله و مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زلزله است. ساختمان چه سازه فولادی داشته باشد چه سازه بتنی بر اثر زمین‌لرزه‌های شدید امکان دارد مقاومت لازم را نداشته باشد یا از دست بدهد. در نتیجه مقاوم‌سازی سازه ساختمان مسئله‌ای بسیار مهم در این موضوع به حساب می‌آید.
موقعیت جغرافیایی و زمین شناسی ایران به گونه‌ای است که روی گسل‌های مختلفی واقع شده است. هر نقطه از کشور امکان وقوع یک زلزله شدید را دارد و همه افراد باید اقدامات اولیه در مورد موضوعات مربوط با زلزله را انجام دهند.
در متن زیر توضیحاتی در مقاوم‌سازی ساختمان به شرح زیر داده شده است:
- زلزله و پیش‌لرزه و پس‌لرزه
- توضیحاتی در مورد مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زلزله و روش‌های مقاوم‌سازی
- معرفی روش‌های مقاوم‌سازی نظیر ژاکت فلزی، ژاکت بتنی، پیش تنیدگی، کمک گرفتن از بادبند، استفاده از دیوار برشی و مقاوم‌سازی با FRP
- افراد صلاحیت‌دار برای مقاوم‌سازی ساختمان چه کسانی هستند و آیا هر خانه‌ای به مقاوم‌سازی سازه نیاز دارد؟
- خانه‌هایی که در برابر زلزله مقاومت کرده‌اند آیا نیاز به مقاوم‌سازی دارند؟
زلزله چیست؟
کره زمین از صفحات مختلفی تشکیل شده است که این صفحات در حال حرکت هستند. ساز و کار حرکتی این صفحات به دو حالت است. یا صفحات به صورت افقی در کنار یکدیگر حرکت می‌کنند و یا این صفحات به یکدیگر برخورد می‌کنند و یک صفحه به زیر صفحه دیگر می‌رود. اگر یکی از حالات بالا بین صفحات زمین روی دهد نتیجه‌ای جز زلزله در پی نخواهد داشت.
ساز و کار زلزله به شدت پیچیده است و تاکنون کسی نتوانسته است آن را پیش‌بینی کند. البته با پیشرفت علم و تکنولوژی دستگاه‌هایی برای تشخیص این حادثه طبیعی چند ثانیه قبل از وقوع آن اختراع شده است.
زلزله را در سراسر جهان با مقیاس بزرگی یا بزرگا اندازه‌گیری می‌کنند و دیگر استفاده از مقیاس ریشتر در جامعه جهانی صورت نمی‌گیرد.
پیش‌لرزه و پس‌لرزه چیست؟
در بعضی از زلزله‌ها قبل از وقوع زمین‌لرزه اصلی یک یا دو پس‌لرزه اتفاق می‌افتد که کوچک‌تر از زلزله اصلی است و نشانه خوبی برای مردم آن ناحیه است که اقدامات لازم و اولیه را برای مقابله با زمین‌لرزه انجام دهند. در بعضی از زمین‌لرزه‌های شدید امکان دارد اصلا هیچ پیش‌لرزه‌ای اتفاق نیوفتد. پس باید همیشه آماده مقابله با زلزله بود.
پس از زلزله اصلی همچنان انرژی از درون زمین آزاد می‌شود و زمین‌لرزه اتفاق می‌افتد. به این زمین‌لرزه، پس‌لرزه می‌گویند که به طور معمول از زلزله اصلی کوچک‌تر است. توجه لازم به پس‌لرزه‌ها خطرات ناشی از آن را کم می‌کند.
|
از حرکت صفحات تشکیل دهنده پوسته زمین کنار یکدیگر یا روی یکدیگر زمین‌لرزه ایجاد نی‌شود. واحد اندازه‌گیری زمین لرزه بزرگی یا بزرگا است. |
حال که توضیحی کوتاهی در مورد زلزله داده شد باید توجه مراقبت‌های بیشتری را برای پیشگیری از مخاطرات آن انجام داد. در هر بخش و زمینه‌ای می‌توان راهکارهای مختلفی برای مقابله هرچه بیشتر و بهتر با زمین‌لرزه داشت.
مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زلزله
مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زلزله یکی از موضوعاتی است که بسیار مهم و قابل بررسی است. بافت منازل مسکونی در شهرهای بزرگ ایران اکثرا فرسوده است و همانگونه که مشاهدات قبلی ثابت کرده است در مقابل زلزله‌ها توان ایستادگی ندارند. از طرف دیگر در روستاهای ایران اکثر بافت‌های مسکونی فرسوده و با مقاومت بسیار پایین است.
در زلزله اخیر میانه اگر نگاهی به تصاویر پس از زلزله بیاندازید خواهید دید که در بافت روستایی، اکثر خانه‌ها از لحاظ سازه‌ای امکانات مناسب را ندارد و خانه‌ها با کمترین ایمنی ساخته شده‌اند. البته با اینکه در بافت شهری اوضاع کمی بهتر است اما مشاهده شده ساختمان‌هایی که از سازه‌های فولادی و سازه‌های بتنی در آن استفاده شده است به خاطر رعایت نکردن محاسبات و قوانین مربوطه تخریب شده است.
به هر حال مسئله‌ای که غیر قابل چشم‌پوشی است مربوط به مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زلزله است. در بالا گفته شد که کشور ایران در محدوده لرزه‌خیز جهان قرار دارد و هر لحظه امکان دارد زمین‌لرزه‌های شدید در آن رخ دهد.
سوالی که اینجا شاید ذهن شما را به خود مشغول کند این است که آیا خانه‌ای که هم اکنون در آن در حال زندگی هستید در برابر زمین‌لرزه مقاوم است؟ برای رسیدن به جواب این سوال بهترین کار مشورت با کارشناسان حوزه عمران، سازه و ساخت‌و‌ساز است. با توجه به آمارهایی که از مراجع مربوطه ارائه می‌شود بیشتر خانه‌های ایران در بافت فرسوده قرار دارند و باید توجه بیشتری به آن‌ها شود.
|
در همین رابطه بخوانید: |
چه ساختمان‌هایی به مقاوم‌سازی در برابر زلزله نیاز دارند؟
اگر منطقه‌ای که اکنون در آن زندگی می‌کنید نزدیک به گسل است و سابقه زمین‌لرزه‌های شدید با بزرگای زیاد را دارد بهتر است به فکر مقاوم‌سازی سازه ساختمان خود باشید. انجام این کار درست است که برای شما هزینه‌هایی به دنبال خواهد داشت اما شما و اطرافیانتان را در امنیت و آرامش کامل قرار می‌دهد.
شاید برای شما جالب باشد که حتی ساختمان‌های نوساز نیز به مقاوم‌سازی نیاز دارند. با توجه به رعایت نشدن کامل و دقیق قوانین مربوط به زمین‌لرزه در بعضی از ساختمان‌ها،بهتر است مقاوم سازی سازه صورت گیرد.
روش‌های مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زلزله
روش‌های مختلفی برای مقاوم‌سازی ساختمان و مقاوم‌سازی سازه در برابر زلزله وجود دارد که با توجه به شرایط ساختمان و بودجه تعیین شده یکی را می‌توان انتخاب کرد تا اگر زمین‌لرزه‌های شدید در محل زندگی شما رخ داد ساختمان زندگی شما مقاوم باشد.
|
در زلزله اخیر میانه در استان آذربایجان شرقی اگر نگاهی به تصاویر ارسالی پس از زلزله بیاندازید خواهید دید که در بافت روستایی، اکثر خانه‌ها از لحاظ سازه‌ای امکانات مناسب را ندارند و خانه‌ها با کمترین ایمنی ساخته شده‌اند. |
ژاکت فولادی یکی از روش‌های مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زلزله
در این روش در سازه بتنی و در بخش‌های ضعیف آن با کمک گرفتن از یک ورقه فولادی مقاوم‌سازی صورت می‌گیرد. بخش‌هایی که معمولا این ورقه فولادی برای مقاوم سازی استفاده می‌شود مربوط به تیر و ستون می شود. کمک گرفتن از ورقه فولادی برای مقاوم سازی سازه بتنی باعث افزایش مقاومت فشاری و برشی و خمشی می‌شود و همین موضوع باعث مقاومت مناسب ساختمان در برابر زلزله می‌شود.
ژاکت بتنی یکی از روش‌های مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زلزله
همانگونه که در عنوان مطلب مشخص است این روش برای سازه بتنی موثر است. اگر در بخشی از سازه نظیر ستون و تیر و دیوار برشی و فوندانسیون ضعفی وجود داشته باشد با کمک روش ژاکت بتنی می‌توان این نقص را ترمیم کرد. در این روش ابتدا اطراف بخش ضعیف سازه را با کمک گرفتن از یک مش فولادی با آرماتورهای آجدار و بتن ریزی مقاوم‌سازی می‌کنند. این روش باعث افزایش باربری سازه می‌شود و در برابر زلزله مقاومت خوبی دارد.
|
در همین رابطه بخوانید: |
پیش تنیدگی
مقام‌سازی به روش پیش تنیدگی در سازه بتنی صورت می گیرد. در این روش با کمک گرفتن از آرماتور مقاوم سازی ساختمان را بالا می‌برند.
مقاوم‌سازی با دیوار برشی
این دیوار مقاومت و سختی و شکل‌ناپذیری سازه را بیشتر می‌کند و باعث مقاومت هرچه بیشتر ساختمان در برابر زلزله می‌شود. دیوار برشی باعث می‌شود تغییر شکل در سازه ساختمان صورت نگیرد. از دیوار برشی در مقاوم‌سازی ساختمان با سازه فولادی نیز استفاده می‌شود.
مقاوم‌سازی ساختمان با استفاده از بادبند
بادبند با مهاربند باعث افزایش مقاومت برشی و کاهش شکل‌پذیری ساختمان می‌شود. استفاده از بادبند در ساختمان‌هایی با سازه فولادی و سازه بتنی مرسوم است. اگر استفاده از بادبند به درستی صورت نگیرد باعث ناپایداری سازه می‌شود. بادبند به دو روش همگرا و واگرا برای مقاوم‌سازی اجرا می‌شود.
مقاوم‌سازی ساختمان با استفاده از میراگر
کمک گرفتن از این روش باعث کاهش نوسان ساختمان و در نتیجه مقابله مناسب ساختمان در برابر زمین‌لرزه است. کاهش نوسان ساختمان مساوی با کاهش شکل پذیری ساختمان پس از زلزله است.
|
اگر منطقه‌ای که اکنون در آن زندگی می‌کنید نزدیک به گسل است و سابقه زمین‌لرزه‌های شدید با بزرگای زیاد را دارد بهتر است به فکر مقاوم‌سازی سازه ساختمان خود باشید. |
مقاوم‌سازی با FRP
با پیشرفت علم و تکنولوژی یکی از روش‌های مقاوم‌سازی ساختمان استفاده از FRP است. مصالح FRP از ترکیب رزین و الیاف است. از رزین به عنوان چسب جهت چسبیدن سیستم FRP به سطح بتن استفاده می‌شود. این روش باعث افزایش وزن ساختمان می‌شود. از این روش برای تقویت تیرها و ستون‌ها و اتصالات دیوارها استفاده می‌شود.
مقاوم‌سازی ساختمان بنایی
ساختمان‌هایی که با آجر و بلوک سیمانی و سنگ ساخته می‌شوند به اصطلاح به ساختمان بنایی معروف هستند. اصلاح نقاط ترک خورده و ایجاد یکپارچگی واحد در سازه بنایی با کمک گرفتن از سازه فولادی و همچنین اضافه کردن دیوار داخلی از روش های مقاوم‌سازی در ساختمان‌های بنایی است.
توجه ویژه به ساختمان‌های بنایی یکی از نکاتی است که حتما باید به آن توجه شود. با توجه به اینکه در اکثر بافت روستایی ایران خانه‌ها به صورت سازه بنایی ساخته می‌شوند و از مقاومت لازم در برابر زلزله برخوردار نیستند، بهتر است مقاوم‌سازی در این بخش هرچه سریع‌تر آغاز شود.
آیا مقاوم‌سازی ساختمان باعث افزایش بهای خانه می‌شود؟
این موضوع بستگی به نوع مقاوم‌سازی و خریدار ملک دارد. معمولا در عرف خرید و فروش ملک در ایران، هرگونه تعمیر و بازسازی بر قیمت خانه تاثیرگذار است. از طرف دیگر مقاوم‌سازی ساختمان چه در سازه فلزی و چه در سازه بتنی باعث افزایش استحکام و عمر ساختمان می‌شود و این موضوع ناخودآگاه باعث تاثیرگذاری بر روی قیمت می‌شود.
اما گاهی خریدار زیر بار هزینه مقاوم‌سازی سازه ساختمان نمی‌رود و تاکید بر قیمت اصلی خانه می‌کند. در نهایت این موضوع به توافق طرفین باز می‌گردد.
|
در همین رابطه بخوانید: |
آیا شخصا می‌توان اقدام به مقاوم‌سازی ساختمان کرد؟
با توجه به حساست موضوع جواب این سوال خیر است. برای مقاوم‌سازی سازه بهتر است با متخصصین این حوزه مشورت کنید. شرکت‌های پیمانکار عمرانی در این حوزه خدمات خوبی را ارائه می‌دهند. پس بهتر است خود به تنهایی برای مقاوم‌سازی ساختمان دست به کار نشوید و از متخصصین کمک بگیرید.
آیا ساختمان‌هایی که در سال‌های قبل در برابر زلزله مقاوم شده‌اند هم نیاز به مقاوم‌سازی دارند؟
زمین‌لرزه‌های شدید باعث تغییر و آسیب‌پذیری ساختمان می‌شوند. اگر در زمین‌لرزه‌های شدید هر چند خانه شما هیچگونه آسیبی از لحاظ ظاهری ندیده باشد اما امکان دارد به سازه بتنی یا سازه فولادی ساختمان آسیب وارد شده باشد. آسیب‌هایی که با چشم عادی دیده نمی‌شوند و یک متخصص سازه می‌تواند آن را تشخیص دهد. در نتیجه بهتر است توجه بیشتری به مقاوم‌سازی اینگونه ساختمان‌ها داشته باشید.
یک ساختمان تا چه میزان می‌تواند در برابر زلزله مقاومت کند؟
جواب این سوال بستگی به بسیاری از شرایط مختلف دارد. اولین مورد مربوط به طراحی سازه اولیه ساختمان است. مهندس سازه با توجه به شرایط سازه فولادی یا بتنی را برای ساختمان انتخاب می‌کند و با توجه زلزله‌خیزی آن منطقه محاسبات مشخصی را در سازه اعمال می‌کند. وقتی می‌گوییم ساختمان تا چقدر می‌تواند در برابر زلزله مقاومت کند، جواب این سوال را مهندس سازه می‌داند.
وقتی که مقام‌سازی ساختمان صورت بگیرد شرایط دیگر فرق می‌کند و ساختمان می‌تواند مقاومت بیشتری از قبل در برابر زمین‌لرزه داشته باشد.
|
توجه ویژه به ساختمان‌های بنایی یکی از نکاتی است که حتما باید به آن توجه شود. با توجه به اینکه در اکثر بافت روستایی ایران خانه‌ها به صورت بنایی ساخته می‌شوند و از مقاومت لازم در برابر زلزله برخوردار نیستند اقدامات اولیه برای مقاوم سازی اینگونه ساختمان‌ها باید صورت بگیرد. |
آیا مقاوم‌سازی ساختمان حرکتی ارزشمند است؟
کاملا مشخص است که انجام مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زمین‌لرزه‌های شدید هزینه‌های زیادی را به مالک وارد می‌کند و شاید مالک برای جمع‌آوری بودجه مورد نیاز مقاوم‌سازی سازه با مشکل مواجه شود اما پرداختن به این موضوع باعث تضمین سلامتی شما چه از لحاظ جسمانی و چه از لحاظ روانی می‌شود. پس اگر خانه شما نیاز به مقاوم‌سازی سازه دارد از همین حالا دست به کار شده و مقاوم‌سازی را به سرعت انجام دهید.
آیا خانه‌ای که سال‌های قبل مقاوم‌سازی شده باشد احتیاج دوباره به انجام این کار دارد؟
برای رسیدن به جوابی درست و قاطع باید با یک مهندس سازه یا یک مهندس عمران مشورت گرفته شود. آن‌ها با توجه به محاسبات و شناختی که از اجزای مختلف خانه دارند به راحتی می‌توانند تشخیص درست را بدهند. اگر آن‌ها پیشنهاد به مقاوم‌سازی دوباره خانه را به شما دادند، با اینکه این کار هزینه زیادی دارد سعی کنید پیشنهادهای آن‌ها را در نظر بگیرید.
آیا بعد از مقاوم‌سازی دیگر هیچ خطری ساختمان محل زندگی شما را تهدید نمی‌کند؟
جواب این سوال بستگی دارد شما خانه خود را به چه مقدار بزرگی از زلزله مقاوم کرده‌اید. مقدار و شدت زمین‌لرزه‌ها با یکدیگر متفاوت است و همین موضوع سبب می‌شود که به طور دقیق نمی‌توان مقدار مقاومت ساختمان را حدس زد. از طرف دیگر با گذشت زمان ساختمان مستهلک می‌شود و این موضوع باعث کاهش قدرت ساختمان در برابر زلزله می‌شود.
|
در همین رابطه بخوانید: |
جمع‌بندی:
- کشور ایران روی خط زلزله قرار دارد و هر لحظه امکان دارد زمین‌لرزه‌های شدید رخ دهد.
- از حرکت صفحات درون زمین نسبت به یکدیگر زمی‌لرزه به وقوع می‌پیوندد.
- بیشتر خانه‌های ایران در برابر زمین‌لرزه توانایی لازم برای مقاومت را ندارند.
- همانگونه که در زلزله اخیر میانه دیدیم اکثر خانه‌های بافت روستایی ایران فاقد ایمنی لازم برای مقاومت در برابر زمین‌لرزه‌های شدید هستند.
- موضوعی که برای تمامی افراد جامعه باید مورد توجه قرار بگیرد بحث مقاوم‌سازی ساختمان است.
- روش‌های مختلفی برای مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زلزله وجود دارد.
- ژاکت فلزی، ژاکت بتنی، پیش تنیدگی، کمک گرفتن از بادبند، استفاده از دیوار برشی و مقاوم‌سازی با FRP از روش‌های مختلف مقاوم‌سازی سازه هستند.
- برای اینکه متوجه شوید که آیا ساختمان شما نیاز به مقاوم‌سازی سازه دارد یا نه باید به نزد متخصصین سازه بروید.
- با اینکه مقاوم‌سازی خانه در برابر زلزله تعمیراتی هزینه‌بر است اما باعث ایجاد آرامش جسمانی و روانی برای شما می‌شود.
- مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زلزله به معنی هرگز تخزیب نشدن ساختمان نیست. شما باید به طور دوره‌ای رسیدگی‌های لازم به تمامی نقاط ساختمان را انجام دهید.
