این روزها استفاده از چک بانکی در معاملات به قدری رواج پیدا کرده است که هر شخص حتی اگر خودش دسته چک نداشته باشد، بهتر است قوانین مربوط به آن را بداند. چک بی‌محل به چه چکی گفته می‌شود؟ چک برگشتی کدام است و شکایت و مجازات کسی که چک برگشتی دارد چیست؟ این‌ها مواردی است که باید تمام کسانی که دسته چک دارند بدانند.
قوانین صدور چک، برگشت خوردن و موارد مرتبط با چک بانکی موضوعات مهمی هستند که برای جلوگیری از سوءاستفاده و ایجاد ابهام در معاملات، باید از آنها آگاهی داشته باشید.
طبق مادۀ ۳۱۰ قانون تجارت، چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادر کننده وجوهی را که نزد محال علیه (بانک) دارد کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار می‌کند.
در این مطلب شما را با 20 نکته و مفهوم مهم دربارۀ چک بانکی آشنا می‌کنیم.
چک بانکی چه انواعی دارد؟
- چک عادی: چکی است که اشخاص عهدۀ بانک‌ها به حساب جاری خود صادر کرده و دارندۀ آن تضمينی جز اعتبار صادر کنندۀ آن ندارد.
- چک تاييد‌شده: چکی است که اشخاص عهدۀ بانک‌ها به حساب جاری خود صادر کرده و توسط بانک محال‌عليه پرداخت وجه آن تاييد مي‌شود.
- چک تضمين‌شده: چکی است که توسط بانک به عهده همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمين مي‌شود.
- چک مسافرتی: چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هر يک از شعب آن بانک يا توسط نمايندگان و کارگزاران آن پرداخت مي‌شود.
چک برگشتی چیست؟
زمانی که شما برای نقد کردن چک به بانک مربوطه مراجعه می‌کنید و حساب صادرکنندۀ چک خالی یا کمتر از مبلغ چک هست، احتمالاً با دردسر مواجه شده‌اید چک برگشتی دارید. قانون صادر کردن چک برگشتی را جرم می‌داند و البته برای آنکه آن بلامحل تشخیص داده شود، شرایطی لازم است. اگر صدور چک تحت هر کدام از شرایط زیر باشد، چک حقوقی محسوب شده و شامل پیگرد کیفری نمی‌شود:
- در صورتی که چک دارای وعده (تاریخ) باشد.
- در صورتی که چک به عنوان تضمین انجام کار یا تعهدی صادر شده باشد.
- در صورتی که چک سفید امضاء صادر شده باشد.
- در صورتی که در دادگاه ثابت شود چک بدون تاریخ صادر شده است.
- هرگاه وصول وجه چک منوط به تحقق شرطی شده باشد.
- در صورتی که ثابت شود چک برای ربا صادر شده است.
- در صورتی که دارندۀ چک در عرض 6 ماه برای نقد کردن آن به شعبۀ بانک مراجعه نکرده باشد.
|
زمانی که شما برای نقد کردن چک به بانک مربوطه مراجعه می‌کنید و حساب صادرکنندۀ چک خالی یا کمتر از مبلغ چک هست، احتمالاً با دردسر مواجه شده‌اید چک برگشتی دارید. قانون صادر کردن چک برگشتی را جرم می‌داند و البته برای آنکه آن بلامحل تشخیص داده شود، شرایطی لازم است. اگر صدور چک تحت هر کدام از شرایط زیر باشد، چک حقوقی محسوب شده و شامل پیگرد کیفری نمی‌شود: |
وعده داشتن چک بانکی به چه معناست؟
چک بانکی در حقیقت باید حکم پول نقد را داشته باشد و بدون تاریخ صادر شود. اگر صادرکننده روی آن تاریخ بنویسد، در صورت برگشت خوردن چک مجازات کیفری نخواهد شد. البته اکثر چک‌های بانکی این روزها همراه با تاریخ صادر می‌شوند و بسیاری از صادرکنندگان چک بانکی که توسط دادگاه به حبس محکوم می‌شوند به این دلیل است که صادرکنندگان چک به عنوان متهم در دادسرا یا دادگاه قادر به اثبات این موضوع که چک به صورت وعده‌دار صادر شده است نیستند.
قانون در مورد کشیدن چک بانکی به عنوان تضمین چه نظری دارد؟
دلیل و هدف کشیدن چک باید پرداخت بدهی باشد؛ اما اگر مبنا و علت صدور چک مدیونیت و بدهکاری صادرکننده نباشد، بلکه به عنوان تضمین معامله یا تعهد صادر شده باشد صادرکننده قابل تعقیب کیفری و مجازات نخواهد بود. مثال این موضوع چکی است که صاحب ملک از مستاجر برای تخلیۀ به موقع ملک پس از اتمام مهلت اجاره می‌گیرد.
قوانین چک سفید امضاء چیست؟
چک سفید امضاء چکی است که صادرکننده بدون قید مبلغ، تاریخ و نام دارنده، فقط چک را امضاء و ارائه کرده باشد. طبق قانون این چک شامل کیفر نمی‌شود.
|
چک باید حکم پول نقد را داشته باشد و بدون تاریخ باشد. اگر چک دارای تاریخ باشد، چک حقوقی محسوب شده و دیگر مجازات کیفری نخواهد داشت. |
کشیدن چک بانکی منوط به تحقق یک شرط به چه معناست؟
مثال این مورد خریدار اتومبیلی است که تمام یا قسمتی از مبلغ معامله را به صورت یک فقره چک صادر می‌کند و آن را در اختیار طلبکار (یعنی فروشنده) یا واسطه (بنگاه) می‌گذارد و شرط می‌کند فقط پس از انتقال سند در محضر، طلبکار حق دارد به بانک مراجعه کرده و وجه چک را وصول کند. در این حالت شرط وصول چک روی آن نوشته می‌شود یا اینکه در یک فقره قول‌نامه، صورت‌جلسه، شهادت شهود و… ثبت می‌شود.
اگر طی 6 ماه برای وصول مراجعه نکنیم چه اتفاقی می‌افتد؟
هرگاه دارندۀ چک تا 6 ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مراجعه نکند، یا ظرف 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم‌پرداخت (یعنی برگشتی از بانک) شکایت نکند، آن چک دیگر کیفری محسوب نمی‌شود و صادرکنندۀ آن قابل پیگیری و مستوجب مجازات نخواهد بود.
حقوقی بودن چک بانکی چه مفهمومی دارد؟ آیا چکی که حقوقی است بی‌اعتبار است؟
خیر. اغلب مردم تصور می‌کنند قانون چک حقوقی را فاقد ارزش و اعتبار می‌داند. تفاوت چک کیفری و حقوقی این است که در چک‌های حقوقی صادرکننده قابل تعقیب و مجازات كيفری نیست؛ اما میتوان تقاضای توقیف اموال و دارایی صادرکننده را کرد و دادگاه نیز حکم به پرداخت مبلغ چک خواهد داد؛ مگر آنکه با دفاعیات خوانده (صادرکننده) ثابت شود که به طور کلی طلبی وجود ندارد یا آنکه چک بابت ربا صادر شده است یا به هر دلیل دیگر دارندۀ چک (خواهان) استحقاقی ندارد.
آیا می‌توانیم با شکایت کیفری وجه را از دادگاه مطالبه کنیم؟
خیر. اگر شما فقط شکایت کیفری کرده باشید و این شکایت به جایی برسد، دادگاه فقط می‌تواند حکم به حبس صادرکنندۀ چک بدهد. چه در مورد چک‌های حقوقی و چه چک‌های کیفری، در صورت شکایت شما، دادگاه تنها در صورتی حکم به پرداخت مبلغ چک در وجه دارندۀ چک را صادر خواهد کرد که دارنده به عنوان خواهان، فرم مخصوص دادخواست را تکمیل و با پرداخت هزینۀ دادرسی از طریق ابطال تمبر و سایر تشریفات قانونی، آن را تحویل دفتر دادگاه کرده باشد.
چه قانونی برای کسانی که بیش از یک بار چک بانکی بی‌محل صادر کرده‌اند وجود دارد؟
بانک‌ها مکلف هستند تمام حساب‌های جاری اشخاصي را که بيش از يک بار چک بلامحل صادر کرده و تعقيب آنها منتهی به صدور کيفرخواست شده باشد، بسته و تا سه سال به نام آنها حساب جاری ديگر باز نکنند.
مسئولين شعب هر بانکی که به تکليف فوق عمل نکنند حسب مورد با توجه به شرايط و امکانات و دفعات و مراتب جرم به يکي از مجازات های مقرر در ماده 9 قانون رسيدگی به تخلفات اداری توسط هيأت رسيدگی به تخلفات اداری محکوم و مجازات خواهند شد.
آیا می‌توانیم به نمایندگی یا وکالت از سمت شخص صاحب حساب، اقدام به کشیدن چک کنیم؟
بله، این امکان وجود دارد.
در صورتی که چک به وکالت يا نمايندگی ازطرف صاحب حساب اعم از شخص حقيقی يا حقوقی صادر شده باشد، صادرکنندۀ چک و صاحب حساب متضامنا مسئول پرداخت وجه چک بوده و اجراييه و حکم ضرر و زيان بر اساس تضامن عليه هر دو صادر مي‌شود. همچنین، امضا کنندۀ چک بانکی طبق مقررات اين قانون مسئوليت کيفری خواهد داشت، مگر اين که ثابت کند که عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب يا وکيل يا نمايندۀ بعدی اوست که در اين صورت کسی که موجب عدم پرداخت شده از نظر کيفری مسئول و مجازات خواهد شد.
|
قوانین چک صادر کننده و دارندۀ چک را صاحب حقوق و وظایفی می‌داند که برای جلوگیری از سوءاستفاده بهتر است آنها را خوانده و به خاطر بسپارید. |
آیا چک با امضای جعلی قابل وصول است؟
اگر در دادگاه ثابت شود که امضای چک جعلی است، آن چک از اعتبار خارج شده و دیگر قابل وصول نیست.
در چه مواردی می‌توانیم چک بانکی را برگشت بزنیم؟
در موارد زیر شما می‌توانید درخواست برگشت زدن چک را داشته باشید:
- خالی بودن حساب یا کم بودن وجه آن برای وصول چک
- صدور دستور عدم پرداخت چک از طرف صاحب حساب
- تنظیم چک به صورت نادرست ( نوشته دارای ابهام، خط‌خوردگی و.. باشد)
- اگر چک بانکی از یک حساب مسدود صادر شده باشد.
آیا برگشت زدن برابر با شکایت کردن است؟
خیر. تصور اشتباه اکثر مردم این است که با برگشت زدن چک تمام موارد حقوقی آن به جریان می‌افتد. اما این‌طور نیست. توجه داشته باشید که بعد از برگشت زدن چک بانکی ، حتما باید شکایت کیفری یا دادخواست حقوقی خود را به مراجع قضایی تقدیم کنید و برای این منظور از زمان دریافت گواهی عدم پرداخت، فقط 6 ماه برای شکایت فرصت دارید.
اگر بین مبلغ حروفی و عددی مغایرت وجود داشته باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟
تا چند وقت پیش بانک مبلغ کمتر ( چه به حروف نوشته شده بود چه به عدد) نقد می‌کرد. اما در حال حاضر برای این چک گواهی‌نامۀ عدم‌پرداخت صادر می‌شود.
اگر صادرکنندۀ چک متعدد باشد و وصول نشود، چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر صادرکنندۀ چک متعدد باشد، مرجع قضایی می‌تواند مبلغ وجه‌الضمان یا ضمانت‌نامۀ بانکی را به میزان مسئولیت هر یک از آنها و در صورت معلوم نبودن میزان مسئولیت به صورت مساوی تقسیم کند. در صورتی که متهم برای پرداخت وجه چک درخواست مهلت داشته باشد، مرجع رسیدگی می‌تواند با اخذ تامین کافی تا یک ماه مهلت به او بدهد. اگر ظرف یک ماه متهم وجه چک را نپردازد تامین اخذ شده به وجه‌الضمان نقدی یا ضمانت‌نامه بانکی تبدیل می‌شود.
چک بانکی در وجه حامل چیست؟
اگر چک بانکی در وجه حامل نوشته شده باشد، هر شخصی که آن را در دست داشته باشد ( حامل آن باشد) و به شعبۀ بانک مراجعه کند، می‌تواند چک را نقد کند. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود در حد امکان نام کامل شخص یا شرکتی که چک برای آن نوشته می‌شود در قسمت مربوطه درج شود تا در صورت گم شدن یا به سرقت رفتن چک، شخص دیگری نتواند آن را نقد کند.
|
بهتر است چک را در وجه حامل ننویسید و دقت کنید که وجه درج شده به عدد و حروف با یکدیگر هم‌خوانی داشته باشند، در غیر این صورت چک وصول نخواهد شد. |
از نظر قانون دارندۀ چک چه کسی است؟
منظور از دارندۀ چک در مادۀ 11 قانون مربوطه، شخصی است که برای اولين بار چک را به بانک ارائه داده است. برای آنکه بتوان با قاطعیت اعلام کرد اولین بار چه کسی برای وصول چک به بانک مراجعه کرده است، بانک‌ها مکلف هستند به محض مراجعه کردن شخص دارندۀ چک، هويت کامل و دقيق او را در پشت چک با ذکر تاريخ درج کنند.
کسي که چک پس از برگشت از بانک به وی منتقل گرديده است حق شکايت کيفری نخواهد داشت؛ مگر آن که انتقال قهری باشد.
آیا اگر در حساب صادرکننده مبلغی کمتر از وجه مورد نظر باشد، دارندۀ چک می‌تواند آن مبلغ را برداشت کند؟
در صورتی که موجودی حساب صادرکنندۀ چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد، به تقاضای دارندۀ چک بانکی مکلف است مبلغ موجود در حساب را به او بپردازد و دارندۀ چک با قيد مبلغ دريافت شده در پشت چک و تسليم آن به بانک گواهی نامۀ مشتمل بر مشخصات چک و مبلغی که پرداخت شده از بانک دريافت می نمايد. چک مزبور نسبت به مبلغی که پرداخت نشده بی محل محسوب می‌شود و گواهی‌نامۀ بانک در اين مورد برای دارندۀ چک جانشين اصل چک خواهد بود.
در مورد اين ماده نيز بانک مکلف است اعلاميۀ مذکور در ماده قبل را برای صاحب حساب ارسال کند.
|
در همین رابطه بخوانید: |
مجازات شخصی که چک بی‌محل کشیده است چیست؟
مجازات شخصی که چک بی‌محل کشیده است طبق موارد زیر معلوم می‌شود:
الف ـ اگر مبلغ مندرج در متن چک بی‌محل کمتر از ده (10000000) ریال باشد به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم خواهد شد.
ب ـ اگر مبلغ مندرج در متن چک بی‌محل از ده ميليون (10000000) ریال تا پنجاه ميليون (50000000) ریال باشد، از شش ماه تا يک سال حبس محکوم خواهد شد.
ج ـ اگر مبلغ مندرج در متن چک بی‌محل از پنجاه ميليون (50000000) ریال بيشتر باشد به حبس از يک سال تا دو سال و ممنوعيت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد و در صورتی که صادر کنندۀ چک بی‌محل اقدام به اصدار چک‌های بلامحل نموده باشد، مجموع مبالغ مندرج در متون چک‌ها ملاک عمل خواهد بود.
جمع‌بندی
- قانون برای صدور و وصول چک شرایطی تعیین کرده است که بهتر است هر شخص با آنها آشنا باشد.
- چک‌های حقوقی و کیفری با هم تفاوت دارند و باید تفاوت آنها را بدانید.
- فقط برای چک‌های کیفری مجازات حبس اعمال می‌شود.
- اگر ثابت شود امضای یک چک جعلی است، آن چک از اعتبار ساقط می‌شود.
- برگشت زدن چک بی‌محل برابر با شکایت کردن از صادرکنندۀ چک نیست و شکایت روندی جدا دارد.
- صادرکنندۀ چک بی‌محل از شش تا دو سال حبس و ممنوعیت داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد.
سلام
گردش حسابمون باید چقدر باشه بتونیم دسته چک بگیریم
سلام بر شما.
بنده از دسته چک بانک ملت خود دو فقره چک را به اشتباه پاره نموده و مفقود کرده ام .
حال برای بستن حساب جاری خود باید چه کار انجام بدهم.؟
ممنون از راهنمایی شما.
سلام .
ایا میتوان در چک مهر شخصی خود به همراه امضا خود استفاده کنم؟
درود. ببخشید فردی زیر 18 سال میتونه چکی رو در وجهش نوشت؟ یعنی یه چک برای کسی که 18 سالش نشده بنویسی. آیا میتونه قبل 18 سالگی پاسش کند؟
سلام کسی میدونه اگر دوسه برگه چک مفقود شده باشه و مدتی هم از تاریخش گذشته باشه حدودا دوسال میتونم دوباره درخواست چک بدم یا باید چکار کنم ممنون؟
سلام دوست عزیز در اصل باید 8 برگه چک شما پاس بشه تا بتونی درخواست دسته چک جدید بدی
سلام یه سوالی داشتم اینکه من تازه ازبانک تجارت دسته چک ده برگی گرفتم متصدی بانگ گفت باید۸ برگشوبه بانک برگردونی کسی میتونه راهنماییم کنه منظورش اینه که ۸برگشوبدون استفاده به بانک برگردونم؟
سلام دوست عزیز در اصل باید 8 برگه چک شما پاس بشه تا بتونی درخواست دسته چک جدید بدی
سلام.ممنون .خیلی خوب بود.از دست اندرکاران وبسایت به این خوبی سپاسگزارم
سلام.وبسایتتون خیلی خوب و مفیده.به کارتون ادامه
بدین
مطلب بسیار خوبی بود.ممنون
سلام.من دسته چکمو دادم به مادرم ایشون روی احساسات و اینکه من تو درد سر نیفتم پاره کردند دسته چک رو.من چه طور دسته چک جدید بگیرم؟
سلام یه فقره چک دارم برای۳۰ آبان ۹۷ هستش وصول نشد برگشت هم نزدم چه کار کنم بتونم پولم رو وصول کنم
من چکی از کسی داشتم که در موعد چک برگشت زدم و بعد از 5 ماه به مادرم انتقال دادم.طرف که بدهکار هست به من قبل از تاریخ چک و بعد از تاریخ چک مبلغی به حساب من واریز کرده بود.الان که من چک را واگذار کرده ام می تواند اون مبالغی که واریز کرده بود را از مبلغ چک کم کند؟
سلام خسته نباشید میخواستم بپرسم شخصی چکی به من داده و بنده ان را خرج کردم ایا من هم در وصول نشدن آن چک مقصر هستم یا خیر ؟مرسی از لطفتون
سلام خسته نباشید بنده ۲تا چک دارم و ۲تا سوال داشتم ممنون میشم جوابما بدین؟
۱_چک اولی از یه نفر بعد داخل چک تاریخ نداره!!
ایا خودم میتونم چک تاریخ بزنم؟؟
سوال دومم اینکه که در وجه چک نوشته در وجه بانک مهر ایرانیان
ایا میتونم خودم برم پاس کنم چون زده در وجه بانک؟
درود برشما …چک شرکت سایبا دادم قراره دهم پاس بشه شرکت پاس نکرد ب نمایندگی مراجعه کردم اظهار می دارند ک تاریخ چک شما دهم بوده شما باید سه روز قبل یعنی هفتم پول را واریز می کردی ک ما پاسش می کردیم ..گفتم من نهم واریز کردم تاریخ چک بنده دهم هستش بیست جهار ساعت قبل من مبلغ ب واریز کردم می گویند نه نمیشه …خواهشن جواب بدید
بله تا مادامی که چک در دست شماست حق نقد گردن از شما سلب نمی شود
سلام من چکی دارم که ۶ماه از تاریخ آن گذشته آیادرصورت داشتن موجودی میتوانم آن رانقد کنم
اگر برگشت زده باشی چک رو تا ۶ماه فرصت داری از نظر کیفری(مجازات حبس برای صادر کننده) پیگیری کنی،بعد از گذشت ۶ماه امکان پیگیری کیفری نیس ولی امکان پیگیری حقوقی(توقف اموال صادر کننده) هستش و میتونی پول رو زنده کنی.در صورتی هم که کلاً دنبال چک رو نگرفته باشی هم باز مشکلی نیس، شامل مرور زمان نمیشه و هر زمانی که اراده کنی امکان پیگیری هست.(البته همه اینا در صورتی هست که چک بدون شبهه و کاملاً از نظر قانونی تأیید بشه)