شاید یکی از جنبه‌هایی که اغلب در طراحی یک سازه نادیده گرفته می‌شود و یا کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد انتخاب و مصالح و فرآورده‌های ساختمانی است. اهمیت انتخاب فرآورده‌های ساختمانی مناسب بسیار بالاست و این امر نقش مهمی در موفقیت یا شکست یک بنا ایفا می‌کند.
حتی استفاده از فرآورده‌های ساختمانی استاندارد، در قیمت خانه نیز تاثیر به‌سزایی دارد و احتمالا هرکدام از ما حداقل یک بار در زمان خرید خانه یا رهن و اجاره آن درباره ارتباط کیفیت مصالح مسکن خود با قیمت آن اطلاعاتی شنیده‌ایم.
در کشور ما برای ساختمان سازی، قوانین و مقررات ملی حاکم بر جنبه‌های فنی و مهندسی ساختمان توسط وزارت راه و شهرسازی وضع شده و پیروی از این مقررات برای کلیه فعالان عرصه ساختمان سازی ضروری است.
اگرچه که این مقررات در دسته‌بندی‌های گوناگونی همچون استانداردهای تعریف شده برای هر ماده، ویژگی‌ها و مشخصات فنی، سازگاری آن در بنا و نوع بسته‌بندی و نگهداری آن ارائه شده است، اما ما در این مقاله از مجله کیلید به بخش ایمنی مصالح و بهداشت و ملاحظات زیست محیطی برخی از فرآورده‌های ساختمانی مورد استفاده در ساخت یک بنا پرداخته‌ایم:
چند مورد از فرآورده‌های ساختمانی
به طور کلی برای ساخت یک سازه باید از استاندارد بودن مشخصات فنی فرآورده‌های ساختمانی اطمینان حاصل کرد و از موادی استفاده شود که تاییدیه کیفیت داشته باشند.
سیمان هیدرولیکی
این نوع از سیمان، بسیار چسبنده بوده و در ترکیب با آب یا مجاورت آن (همچنین هوا) به شدت سخت می‌شود. بنابراین تعریف، سیمان هیدرولیکی ضد آب بوده و در برخورد با آب از بین نمی‌رود.
موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی سیمان هیدرولیکی
- در ترکیب این نوع از سیمان مقدار کمی آهک زنده و دیگر اکسید‌های قلیایی وجود دارد، به همین دلیل برخورد آن به پوست و چشم، آسیب‌زا خواهد بود و گرد و غبار آن در هوا موجود بروز مشکلات تنفسی می‌شود. از این رو باید از پراکنده‌شدن سیمان در هوا جلوگیری شود.
- در زمان استفاده از سیمان، افراد لازم است تا از دستکش، عینک، ماسک و لباس آستین بلند استفاده کنند تا از برخورد آن با قسمت‌های مختلف صورت و بدن جلوگیری شود.
- چنانچه سیمان با پوست مرطوب یا چشم تماس پیدا کند، باید در زمان سریع‌ترین زمان ممکن محل تماس با مقدار زیادی آب تمیز شسته شود. توصیه می‌شود در صورت برخورد طولانی مدت سیمان با پوست، بعد از آنکه محل با آب شست‌وشو داده شد، از محلول رقیق سرکه نیز برای شستن پوست استفاده شود.
|
در همین رابطه بخوانید: |
گچ و فرآورده‌های آن
گچ ساختمانی از مواد چسباننده ساختمانی است که چنانچه خالص باشد، رنگ آن سفید است. اگر سنگ گچ در دمای پایین و شرایط آزمایشگاهی پخته شود، گچ ساختمانی به دست می‌آید.
موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی گچ ساختمانی
در سازه‌هایی که در مصالح آن از گچ ساختمانی استفاده می‌شود نیز استفاده کارگران از کفش، پوتین حفاظتی، دستکش ، ماسک و لباس ایمنی الزامی است. همچنین در زمان بارگیری گچ ساختمانی باید نهایت دقت را به کار برد تا پاکت‌ها پاره نشده و گرد و غبار ایجاد نشود.
|
در همین رابطه بخوانید: |
سازگاری گچ ساختمانی با مصالح دیگر
- فرآورده‌های گچ ساختمانی مخصوصا در مناطق مرطوب اگر در مجاورت فولاد قرار بگیرد، باید با رنگ‌های ضدزنگ پوشانده شود.
- گچ ساختمانی و فرآورده‌های آن در مناطق مربوط، مانند شهرهای شمالی کشور نباید تا در مجاورت بتن یا فرآورده‌های سیمانی به صورت مستقیم قرار بگیرد.
ملات‌های ساختمانی
به طور کلی، به ماده‌ای خمیری که از مخلوط کردن جسم چسبان و جسم پرکننده به وجود آید ملات تازه گفته می‌شود. این جسم چسبان میتواند خمیر سیمان و جسم پرکننده میتواند موادی همچون سنگدانه‌های ریز باشد.
ملات در ساختمان‌سازی برای چسباندن قطعات مصالح بنایی به هم کاربرد دارد. ملات بستر لازم را برای اندودکاری، نماسازی و بندکشی فراهم می‌کند.
موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی ملات‌های ساختمانی
از آنجایی که در ساختمان‌سازی اغلب از ملات‌های ساختمانی آهکی استفاده می‌شود، بهتر است آهک هیدراته به کار برده شود و با توجه به آسیب‌رسانی آهک به پوست و چشم، لازم است تا به موارد ایمنی مصالح و افراد توجه شود و از تماس آهک با پوست کارگر جلوگیری به عمل آید.
سازگاری
آهک به دلیل ترکیب مواد سازنده‌اش باعث خوردگی فلزاتی همچون سرب ، آلمینیوم و روی می‌شود. به همین دلیل لازم است تا مصالح فلزی را پیش از قرار دادن در ملات آهکی با مواد مناسب اندود کرد.
سنگ‌های ساختمانی
سنگ‌ها در ساختمان‌سازی جزو مصالح بسیار پر کاربرد به شمار می‌روند. بعضی وقت‌ها سنگ‌ها به شکل بلوک به کار برده می‌شوند و بعضی از مواقع به شکل بریده شده برای تزئین بنا و کف.
سنگ طبیعی متشکل از یک یا چند کانی بوده و سنگ مصنوعی فرآورده‌ای صنعتی است که از مخلوط سنگ‌دانه‌ها و چسب و افزودنی به وجود می‌آید.
|
استفاده از سنگ‌ها در ساختمان، هرگز نباید وضعیت بهداشت و سلامتی افراد و محیط زیست را به مخاطره بیاندازد. چنانچه احتمال آن باشد که تابش مضری از سنگ متصاعد می‌شود، لازم است تا سنگ را مورد بررسی و آزمایش قرار داد. |
موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی سنگ‌های ساختمانی
- برش سنگ‌ها باید در محیط سرپوشیده و با استفاده از آب انجام شود.
- استفاده از سنگ‌ها در ساختمان، هرگز نباید وضعیت بهداشت و سلامتی افراد و محیط زیست را به مخاطره بیاندازد. چنانچه احتمال آن باشد که تابش مضری از سنگ متصاعد می‌شود، لازم است تا سنگ را مورد بررسی و آزمایش قرار داد.
سنگ‌ها با تمام فرآورده‌های ساختمانی سازگاری دارند.
کاشی سرامیکی
این فرآورده برای پوشش کف و دیوار و موارد تزئینی استفاده می‌شود. کاشی سرامیکی با ویژگی‌ها و سامانه‌های متفاوت تولید می‌شود و ترکیبی از کانی‌های مختلف است.
موارد ایمنی مصالح و زیست محیطی کاشی سرامیکی
- در لعاب برخی از کاشی‌های لعاب‌دار ترکیباتی همچون اکسید سرب و کادمیم وجود دارد که این مواد برای محیط زیست زیان‌آور است.
- در محل انبار و نگداری کاشی‌ها باید از کلاه ایمنی و کفش و پوتین کار استفاده کرد و کارکنان لازم است تا به تجهیزات حفاظت شخصی مجهز باشند.
کاشی‌ها نیز مانند سنگ با فرآورده‌های ساختمانی دیگر ناسازگاری ندارند.
قیر
قیر ماده‌ای هیدروکربی است که از ترکیبات شیمیایی پیچیده هیدروکربن‌های آلی تولید می‌شود. این ماده در دمای محیط به صورت جامد و نیمه جامد است اما با افزایش دما روان می‌شود. دو ویژگی مهم قیر که موجب شده است تا در صنعت ساخت و ساز از آن استفاده شود چسبندگی و مقاومت آن در برابر نفوذ آب است.
موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی قیر
مهم‌ترین مساله در ایمنی استفاده از قیر انتخاب دمای مناسب برای گرم کردن و مصرف این ماده است. این دما بسته به نوع قیر متفاوت است.
برای روان ساختن قیرهای خالص حداکثر استفاده از 176 درجه سلسیوس مجاز است. این دما برای قیرهای محلول وابسته به غلظت آن است. برای قیرهای محلول رقیق از 30 تا 50 درجه سلسیوس عبور کند و برای گروه غیلظ‌تر حد مجاز مابین 80 تا 115 سلسیوس است.
|
در همین رابطه بخوانید: |
سازگاری
سازگاری این فرآورده ساختمانی به عوامل متعدد همچون شرایط جوی و اقلیمی و متوسط دمای محیط بستگی دارد. ترافیک عبوری از این ماده نیز در سازگاری آن اثرگذار است.
عایق‌های حرارتی
در ساختمان‌سازی برای کاهش انتقال حرارت از عایق‌های حرارتی استفاده می‌شود. با توجه به ترکیبات شیمیایی به کار رفته در عایق‌های حرارتی و ساختار فیزیکی آن، مقاومت عایق‌های حرارتی تغییر می‌کند. به طور کلی مقاومت عایق‌های حرارتی بیش از 0.5 مترمربع کلوین بر وات و ضریب هدایتی آنها کمتر 0.065 وات بر متر کلوین است.
پشم شیشه، پشم معدنی، پشم سنگ، پشم سرباره، پلاستیک‌های سلولی چند نمونه از دسته‌بندی‌های عایق‌های حرارتی است.
موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی عایق‌های حرارتی
- از آنجایی که عایق‌های حرارتی پشم معدنی امکان ایجاد خارش و حساسیت پوستی در افراد را دارند، لازم است تا استفاده از این نوع عایق حرارتی با دستکش انجام شود.
- پشم‌های معدنی با وجود غیرقابل اشتعال بودن، اگر در میان روکش کاغذی قرار بگیرند می‌سوزند.
چوب و فرآورده‌های آن
برای استفاده از چوب به عنوان یکی از فرآورده‌های ساختمانی ، باید از آن به شکل‌های زیر استفاده شود :
طبیعی ، اشباع شده، اصلاح شده، لایه و یا چند سازه‌ای. از چوب برای ساختن اسکلت ساختمان‌های چوبی، ساخت در و پنجره، نرده‌ها، کف‌پوش و… استفاده می‌شود.
نکته با اهمیت در رابطه با ایمنی چوب آن است که از چوب در محیطی که شرایط پوسیدگی در آن وجود دارد استفاده نشود.
آهن و فرآورده‌های آهنی و مصالح جوشکاری
برای ساخت بنا و ساختمان‌سازی از آهن خالص نمی‌توان استفاده کرد. آهن به شکل فولاد و چدن و ترکیب چند فلز و غیر فلز کاربری ساختمانی دارد. تعریف جوشکاری در صنعت ساختمان نیز عملیات انجام شده برای اتصال میان دو فلز است با کمک حرارت حاصل از قوس الکتریکی.
برای انجام جوشکاری به شیوه صحیح لازم است تا شناخت کاملی از مصالح جوشکاری وجود داشته باشد.
موارد ایمنی و ملاحظات زیست محیطی آهن
در زمان آهنگری و برش آهن، رعایت ایمنی و استفاده از عینک و نقاب برای کارگران ضروری است چرا که احتمال بروز آسیب به صورت و چشم از طریق پرتاب براده‌های آهن بسیار زیاد است.
سازگاری آهن
- تمام قطعات فولادی نیاز به محافظ دربرابر خوردگی و زنگ زدگی دارند.
- برای مواردی که احتمال زنگ زدگی فولاد زیاد است مانند فاضلاب و لوله‌های آب‌کشی ساختمانی، لازم است تا از چدن استفاده شود.
- در مناطق مرطوب برای پیچ و مهره ، لوله، ورق و میخ فولادی نیاز به استفاده از اندود است.
نتیجه
بهره‌گیری از فرآورده‌های ساختمانی ایده‌آل و مناسب در طراحی پروژه بعدی شما، بر وجه‌های مختلفی اثرگذار است. بنابراین برای جلوگیری از مشکلات احتمالی در آینده، بهتر است تا زمانی را به بررسی جزئیات مصالح مختلف اختصاص دهید و از نکته‌های مرتبط با ایمنی آنها در زمان کار آگاهی داشته باشید.
