خانه‌ها مدرن شد، حیاط‌های قدیمی با حوض و فواره جمع شدند و به جای آن بالکن‌های کوچک در نمای ساختمان‌ها خودنمایی کرد. دیگر خبری از ارسی و هشتی نیست. آشپزخانه‌‌ها پا به وسط خانه گذاشتند، طاقچه‌ها که همیشه پر بود از عکس‌های یادگاری دیگر جایی در معماری مدرن نداشتند. تمام عناصر معماری سنتی و اصیل ایرانی در آپارتمان‌ها گم شد. نمای خانه‌ها نیز تغییر کرد، سردو بی روح شد. سنگ‌های سرد و نماهای رومی جای آجرها را گرفتند. برج و آپارتمان‌ها قد علم کردند و یکی یکی خانه‌های قدیمی را بلعیدند. این روزها کافههای زیادی در دل خانه‌های قدیمی برپا شده‌است که سعی دارد معماری سنتی ایرانی را در دل شلوغی‌های تهران حفظ کند. خانه کافههای قدیمی مانند: کافه باکارا و کافه دورهمی یا کافه عمارت روبرو و یا چای‌بار دزاشیب که در عمارت کلاه فرنگی واقع شده‌است. کافههای دیگری مانند کافه رومنس و کافه حیاط شماره 65 نیز در ساختمان‌های شناسنامه‌دار تهران بنا شده‌است.
شاید نسل جدیدتر خاطره‌ای از خانه‌های قدیم با حوض فیروزه‌ای نداشته باشند، اما برای نسل گذشته عناصر معماری سنتی ایرانی هنوز هم بوی زندگی و بعدازظهرهای پنجشنبه خانه مادربزرگ را می‌دهد. هنوز گاهی در کوچه پس کوچه‌های محله‌های قدیمی به دنبال نشانی از گذشته و خانه مادربزرگ هستیم. هنوز هم غروب پنجشنبه به یاد حیاط قدیمی خانه مادربزرگ و طعم بی تکرار آش‌رشته‌هایش می‌افتیم.
اما اگر به دنبال زنده کردن خاطرات گذشته هستید و دلتان برای رفتن به خانه قدیمی مادربزرگ تنگ شده، خانه کافههای قدیمی منتظر شماست.
|
اما اگر به دنبال زنده کردن خاطرات گذشته هستید و دلتان برای رفتن به خانه قدیمی مادربزرگ تنگ شده، خانه کافههای قدیمی منتظر شماست. |
در این مقاله سعی کردیم تعدادی از خانه کافههای قدیمی را معرفی کنیم.
معماری سنتی ایرانی
هر اندازه که خانه‌ها مدرن شود و آپارتمان‌ها بلندتر و مجهزتر شوند، جای اصالت و چشم‌نوازی معماری سنتی ایرانی در آن خالی است.
معماری سنتی ایرانی، بر اساس سازگاری با شرایط اقلیمی شکل می‌گرفت و هر منطقه با توجه شرایط اقلیمی سبک معماری خاص خود را داشت. اگر سبک معماری خانه‌های قدیمی در مناطق گرمسیری مانند یزد و کرمان با مناطق سردسیری مانند گیلان و آذربایجان مقایسه کنیم، متوجه تفاوت سبک‌های معماری با توجه به شرایط اقلیمی می‌شویم.
|
در همین رابطه بخوانید: |
خلاقیت و نوآوری دو ویژگی مهم در معماری اصیل ایرانی است. از دیگر ویژگی‌های منحصر بفرد در معماری سنتی ایرانی این است که معماران بدون استفاده از ابزار و وسایل‌های پیشرفته، خانه‌هایی زیبا و با ظرافت طراحی کنند و بسازند. به طوری که معماران امروزی نیز از این سبک الهان بگیرند.
نکته جالب در معماری سنتی ایران، توجه زیاد معماران به فضاها داخلی است. نمای بیرون معمولاً ساده و به دور از تجملات بود. این ویژگی را می‌توان در دیوارهای آجری ساده و درهای چوبی با دو کلون معروف دید.
|
در معماری سنتی ایران، توجه زیاد معماران به فضاها داخلی است. نمای بیرون معمولاً ساده و به دور از تجملات بود. این ویژگی را می‌توان در دیوارهای آجری ساده و درهای چوبی با دو کلون معروف دید.
|
اما طراحی فضای داخلی خانه امری مهم بود و با دقت به جزئیات می‌پرداختند.
عناصر اصلی در معماری سنتی ایرانی
مساحت خانه‌ها زیاد بود و به دو بخش اندرونی و بیرونی تقسیم می‌شد. این سبک معماری ریشه در فرهنگ ایرانی دارد، بخش بیرونی برای حفظ حرمت خانواده و دور نگهداشتن چشم نامحرم از افراد خانواده بود. بخش درونی حرمت داشت و به قول قدیمی‌ها هرکس جایز نبود که در آن قدم بگذارد و تنها اعضای خانواده و آشنایان حق قدم گذاشتن را به این حریم داشتند.
دیوارهای بلند فضای اندرون و بیرون را از یکدیگر تفکیک می‌کرد.
|
در همین رابطه بخوانید: |
عناصر در معماری سنتی ایرانی شامل:
- سکو
- سردرورودی
- درورودی
- هشتی
- دالان
- ایوان ها
- حیاط و اتاق های طراف آن
- حوض
- آشپزخانه
- سرویس ها
سکو
سکو یا پاخوره، سکوهایی بود که در دو طرف در ورودی قرار می‌گرفت. اگر مهمانی می‌آمد که لازم نبود وارد خانه شود بر روی همان سکو می‌نشست و کارش را به صاحبخانه می‌گفت، یا رهگذی خستگی‌اش را روی سکوهای خانه به در می‌کرد.
سردر ورودی
سردر ورودی هلال تزئینی روی در با کاشی‌کاری بود. سردر ورودی در زمستان‌ها مانع ریزش برف و باران و در تابستان مانع تابش مستقیم آفتاب می‌شد. بالای سردر معمولاً آیات و عبارت‌های مذهبی نوشته می‌شد.
در ورودی
توجه به جزئیات را می‌توان در، درهای ورودی مشاهده کرد. درها دو لنگه و چوبی هستند و هر لنگه کوبه مخصوص دارد. یک کوبه برای آقایان و یک کوبه برای خانم‌ها است.
هشتی
از سردر و درورودی می‌گذریم و به هشتی می‌رسیم. دلیل انتخاب اسم هشتی شکل هشت ضلعی آن است، البته در بیشتر مواقع چهاگوش است. هشتی سقف کوتاهی دارد و نور از طریق یک منفذ کوچک در سقف گنبدی شکلش به داخل می‌تابد. معمولاً سکوهایی برای نشستن افراد در آن تعبیه می‌شد.
دالان (راهرو)
دالان راهروی باریک و پر پیچ و خمی است که هشتی را به حیاط وصل می‌کند. پیچ و خم و دالان برای رعایت حریم خصوصی است.
حیاط
حیاط در معماری سنتی ایرانی مرکز و قلب ساختمان است. هر حیاط معمولاً یک حوض و چند باغچه دارد که از مهمترین عناصر هستند.
آشپزخانه
آشپزخانه معمولاً نزدیک آب‌انبار و چاه آب نزدیک است. در دیوارهای آشپرخانه تاقچه‌هایی برای نگهداری وسایل و مواد غذایی وجود دارد.
آبریزگاه و حمام
توالت یا آبریزگاه در سطح پایینی به دلیل سهولت در استفاده از آب و زهکشی وگرما قرار می‌گرفت. حمام به دو بخش تقسیم می‌شد: سربینه و گرم‌خانه. سربینه برای تعویض لباس و گرم‌خانه برای شستشو است.
|
حیاط در معماری سنتی ایرانی مرکز و قلب ساختمان است. هر حیاط معمولاً یک حوض و چند باغچه دارد که از مهمترین عناصر هستند. |
اول مقاله گفتیم اگر بعدازظهرهای پنجشنبه دلتان هوای خانه مادربزرگ و حوض فیروزه‌ای کرد، سرزدن به خانه کافههای قدیمی می‌تواند کمی شما را به گذشته ببرد. شاید عطر آش‌رشته‌های مادربزرگ را نداشته‌باشد ولی شاید یک فنجان دمنوش یا قهوه در فضای چنین کافه‌هایی با معماری سنتی ایرانی برای رفع خستگی خوب انتخاب مناسبی باشد.
معماری سنتی ایرانی در کافه رومنس
اگر هوس کردید که در کوچه‌پس‌کوچه‌های میدان فردوسی قدم بزنید. کافه رومنس انتهای کوچه ضرابی در یک ساختمان قدیمیِ متعلق به اواخر دوره قاجار که زمانی سفارت‌های آلمان، هندوستان و انگلیس در آن قرار داشت، منتظر پذیرایی از شما است.
قدمت این ساختمان حدود 108 سال است و گوشه‌گوشه آن ظرافت و روح معماری سنتی ایرانی به چشم می‌خورد. کافه رومنس 4 سالن با دکوراسیون متفاوت دارد. در کافه رومنس میز و صندلی‌های خوش فرم لهستانی و پرده‌های حریر‌ی که روی پنجره‌های آن به بازی در‌می‌آید، اصالت این کافه را به کمال می‌رساند. کافه رومنس وسعت خوبی دارد و در طول سال نمایشگاه‌های متفاوتی در فضای باز آن برگزار می‌شود.
در راهرو ورودی کافه رومنس آینه قدیِ زیبا و قدیمی نصب شده که همه را به گرفتن عکس یادگاری ترغیب می‌کند. پیانویی دیواری در طبقه پایین کافه قرار دارد، اگر شما دستی در موسیقی دارید و مشتاق رفتن به کافه رومنس هستید می‌توانید سایر افراد کافه را مهمان قطعه‌ای دلنواز کنید.
کافه رومنس یکی از بهترین کافههای تهران است و انتخاب مناسبی است برای سیر‌و‌سفر در گذشته است.
|
ساختمان کافه رومنس حدود 108 ساله است و گوشه‌گوشه آن ظرافت و روح معماری سنتی ایرانی به چشم می‌خورد. در کافه رومنس میز و صندلی‌های خوش فرم لهستانی و پرده‌های حریر‌ی که روی پنجره‌های آن به بازی در‌می‌آید، اصالت این کافه را به کمال می‌رساند. |
چای‌بار
لذت خوردن یک نوشیدنی یا چای در فضای یک باغ خوش آب و هوا وسوسه کننده‌است. اگر در حال گشت‌و‌گذار در منطقه شمیرانات بودید، خستگی‌تان را با نوشیدن یک چای در عمارت کلاه فرنگی رفع کنید!
چای‌بار در منطقه دزاشیب قرار دارد و انجمن خوشنویسان نیز در آن فعال است. ساختمان چای‌بار همان عمارت کلاه فرنگی است و متعلق به دوران قاجار است. همانطور که گفتیم ساختمان کافه متعلق به دوران قاجار است و معماری سنتی ایرانی دارد. نمای بیرونی ساختمان از آجر و کاشی است که زیبایی معماری سنتی ایرانی را به رخ می‌کشد. اگر به چای‌بار رفتید و فضای بیرونی و باغ را برای نشستن انتخاب کردید، علاوه بر لذت بردن از دیدن ساختمان قدیمی آن با معماری سنتی ایرانی‌اش صدای آب درون جوی‌ها و منظره باغ انجمن خوشنویسان شما را متحیر خواهد‌کرد. منو چای‌بار متنوع است ولی چیزی که مشخص است منو چای و دمنوش، همچنین شربت‌های این کافه بی‌نظیر است.
چای‌بار در خیابان دزاشیب قرار دارد.
|
در همین رابطه بخوانید: |
خانه کافههای قدیمی، کافه دورمیز
همانطور که اول این مطلب اشاره کردیم، دیگر خبری از خانه‌های قدیمی با معماری سنتی بی‌نظیر آن نیست. ولی یکی از اتفاق‌های خوب در این چند سال اخیر احیای این خانه‌ها توسط افراد برای ایجاد یک کافه دنج بوده‌است.
کافه دورمیز یکی از این کافه‌ها است. کافه دورمیز در واقع ساختمان یک خانه قدمی در مرکز شهر است. ساختمان این کافه قدمتی هفتاد ساله دارد. بانیان راه‌اندازی کافه دورمیز می‌گویند که زخم‌های این ساختمان را مرهم گذاشتند و محیطی جذاب و دلنشین و نوستالژیک را برای دورهمی‌های دوستانه فراهم کردند. یکی از نکات جالب در دکوراسیون کافه دورمیز کف‌سازی ورودی آن که شبیه به صفحه کلیدها و کلاویه‌های پیانو است.
کافه دورمیز هم فضای داخلی و هم فضای خارجی دارد. فضای داخلی آن دو طبقه است که طبقه پایین آن سرویس‌دهی دارد. فضای خارجی نیز شامل ایوان و حیاط است. نمای آجریِ خاکستری رنگ کافه دورمیز در خیابان کریمخان، خیابان نجات‌الهی به چشم می‌خورد.
|
در همین رابطه بخوانید: |
کافه حیاط شماره 65 خانه‌ای با معماری سنتی ایرانی
نکته جالب در خانه‌کافه‌های امروزی، آرامش آنها با وجود قرار گرفتن در مناطق شلوغ تهران است. مثلاً کافه حیاط شماره 65 در دل شلوغی‌های میدان فردوسی در کوچه موسوی جا خوش کرده تا محلی برای خوشگذرانی و دورهمی‌ها باشد.
ساختمان کافه حیاط شماره 65 در دهه سی بنا شده‌است. این بنا در ابتدا مسکونی بوده، سپس در دهه هفتاد این ساختمان به مدرسه تبدیل شد و تا اوایل دهه هشتاد نیز همچنان مدرسه‌ای بود در دل شلوغی‌های میدان فردوسی.
نمای ساختمان کافه حیاط شماره 65 از سیمان سفید است. دو ایوان در حیاط کوچک کافه که گلدان‌های شمعدانی آن را زینت بخشیده‌است، وجود دارد.
کافه حیاط شماره 65 با معماری سنتی ایرانی‌اش، فضای نوستالژیکی برای گذراندن اوقات فراغت شما فراهم کرده‌است.
|
ساختمان کافه حیاط شماره 65 در دهه سی بنا شده‌است. این بنا در ابتدا مسکونی بوده، سپس در دهه هفتاد این ساختمان به مدرسه تبدیل شد و تا اوایل دهه هشتاد نیز همچنان مدرسه‌ای بود در دل شلوغی‌های میدان فردوسی. |
کافه باکارا، کافه‌ای با معماری سنتی در شلوغی‌های خیابان انقلاب
حوالی میدان انقلاب و خیابان کارگر شمالی کافه‌ای نوستالژیک به اسم باکارا قرار گرفته‌است.
کافه باکارا حیاطی وسیع دارد که یک ساختمان آجری در آن جای گرفته‌است. حوض بزرگی وسط کافه باکارا قرار دارد تا عیش شما را برای سفر به تاریخ تکمیل کند.
به نظر می‌آید برای سفر به دوران خوش گذشته و مرور خاطرات خانه مادربزرگ کافه باکارا انتخاب مناسبی باشد.
|
کافه باکارا حیاطی وسیع دارد که یک ساختمان آجری در آن جای گرفته‌است. حوض بزرگی وسط کافه باکارا قرار دارد تا عیش شما را برای سفر به تاریخ تکمیل کند. |
کافه عمارت روبرو، مرکزی برای فرهنگ و هنر
حوالی چهارراه ولیعصر همیشه مرکز کافه برای کافه‌بازها بوده‌است. کافه عمارت روبرو متعلق به سرهنگ کیانپور است که کوچه بن بستی که این کافه نیز در آن قرار گرفته به همین نام یعنی کیانپور است.
سرهنگ کیانپور به فعالیت‌های هنری علاقه داشت به همن دلیل خانه‌اش بعد از فوت او به مرکز هنری و فرهنگی تبدیل شد.
ساختمان کافه عمارت روبرو نمای آجری دارد، کف عمارت نیز از سنگریزه پر شده‌است. شاید این کافه دیگر حال‌و‌هوای یک خانه قدیمی را نداشته‌باشد. ولی دیوارها و درها و پنجره‌های آن هنوز رنگ و نشانی از معماری سنتی‌ایرانی و همچنین خاطرات سرهنگ کیانپور را با خود به همراه دارد.
|
در همین رابطه بخوانید: |
جمع بندی:
- معماری سنتی ایرانی هنوز هم از محبویت بالایی دارد.
- کافه‌هایی که در دل خانه‌های قدیمی بنا شده‌است در واقع گنجینه‌ای از معماری سنتی ایرانی است.
- برای سفر به گذشته و مرور خطرات نوستالژیک خانه‌های قدیمی، خانه کافههای قدیمی انتخاب مناسبی است.
