مدت کوتاهی پس از آنکه انسان به یک‌جانشینی و ساخت خانه روی آورد، نمای ساختمان نیز برای او اهمیت پیدا کرد. البته نمای ساختمان مسکونی از دیرباز نقشی مهم‌تر از صرفاً ایجاد زیبایی بازی کرده است. نمای ساختمان مسکونی مرز محل زندگی افراد با فضای بیرون است و باید تا جای ممکن جلوی عوامل و تاثیرات نامطلوب روی زندگی ساکنان را بگیرد.
نمای ساختمان مسکونی همچنین می‌تواند بازتاب‌دهندۀ سلیقه، علایق، باورها و سنت‌های مردم باشد. اگر توجه کرده باشید نمای ساختمان در شمال ایران تفاوت عمده‌ای با ساختمان‌های نواحی مرکزی دارد. دلیل واضح آن تفاوت شرایط آب‌وهوایی و البته اعتقادات و هنجارهای مختلف در این مناطق است.
در چند دهۀ اخیر شاهد بودیم که نمای ساختمان های مسکونی در ایران کم‌کم به یک‌پارچگی رسیده و تفاوت‌های پیشین بین آنها محو یا کم‌رنگ شده است. با بررسی نمای ساختمان‌های موجود، می‌توانیم اکثر آنها را در یکی از سبک‌هایی که در ادامه توضیح می‌دهیم، قرار بدهیم.
|
نمای ساختمان‌ها، در گذشته بازتاب‌دهندۀ فرهنگ و شرایط اقلیمی هر منطقه بود اما امروزه در بیشتر مناطق سبک‌های معماری واحدی دیده می‌شود و در نتیجه نماها شبیه به هم شده است. |
نمای رومی
این نما همان‌طور که از نام آن پیداست، برگرفته از معماری و نمای ساختمان‌های روم باستان است. البته این نما را در جهان به اسم نمای کلاسیک هم می‌شناسند. نمای رومی ابهت خاصی به ساختمان مسکونی می‌بخشد و این حس را ایجاد می‌کند که افرادی از قشر ویژه و فرهیخته و البته متمول در آن زندگی می‌کنند.
این نما در حالت اصلی و پایۀ خود باید رنگ سفید داشته باشد، چون ساختمان‌های رومی با سنگ‌هایی ساخته می‌شدند که رنگ روشن داشتند. اگر نمای رومی برای ساختمان‌های خاص مانند دانشگاه‌ها، موزه‌ها، ساختمان کنگره و… انتخاب شود، ممکن است در گوشه و کنار آن از مجسمه‌هایی به سبک رومی نیز استفاده کنند. این امر برای ساختمان‌های مسکونی کمتر اتفاق می‌افتد اما قانونی برای آن وجود ندارد و همه چیز به سلیقه، خواسته و البته بودجۀ سازندۀ ساختمان برمی‌گردد.
قابل درک است که برای اجرای این نمای ساختمان به مصالح سنگی از نوع باکیفیت نیاز است که در عین حال قابلیت برش خوردن هم داشته باشند. در ایران معمولاً از سنگ‌های طبیعی مرمر، گرانیت و تراورتن استفاده می‌کنند که معادن آنها داخل کشور هم موجود است. البته در سال‌های اخیر برای اجرا و پیاده‌سازی نمای رومی از سیمان سفید هم استفاده می‌کنند.
نمای رومی دارای چه المان‌ها و خصوصیاتی است؟
برای داشتن یک ساختمان با نمای رومی واقعی و اصیل، باید این موارد را در نظر گرفت و اجرا کرد:
- استفاده از ستون‌هایی با مقطع دایره‌ای شکل و عدم استفاده از ستون‌های زاویه‌دار
- به کارگیری ستون‌های کوچک و تزئینی در کنار ستون‌های دیگر
- استفاده از سرستون‌ها با طراحی روم باستان
- استفاده از قوس‌های بزرگ که در آنها نقش‌های ظریف و برجسته کنده‌کاری شده‌اند
- استفاده از انواع هلال، قاب پنجره، گلویی‌ها، کتیبه، پاستون و…
اجرای درست و اصولی نمای رومی بسیار پرهزینه و زمان‌بر است و به افرادی کاملاً ماهر و حاذق احتیاج دارد. همان‌قدر که یک نمای رومی که درست اجرا شده است تحسین افراد را برمی‌انگیزد، نمای نصفه‌نیمه که فقط تقلیدی سرسرانه از نمونه‌های واقعی است می‌تواند کل ساختمان و حتی آن بخش از خیابان را بدمنظره کند.
هرقدر بودجه‌ای که برای اجرای نمای رومی در نظر گرفته شده است کاهش پیدا کند، به تبع امکان پردازش به جزئیات طرح هم کمتر می‌شود. نمی‌شود یک نمای رومی را برداشت و نسخۀ آن را برای ساختمان‌های دیگر پیچید. یکی از مسائل مهم این است که تمام جزئیات نمای رومی باید با توجه به شکل، اندازه و زوایای یک ساختمان به صورت اختصاصی طراحی شود.
سنگ‌ها در نمای رومی باید یک‌پارچه و کم‌تکه باشند. اگر به دلیل کوتاهی اجراکننده یا کمبود بودجه از قطعات ریز و ضایعاتی استفاده شود که با چسب به یکدیگر متصل شده‌اند، به مرور زمان این اجزا خرد شده و متلاشی می‌شوند و هزینه‌های مالی بیشتری به بار می‌آورند. از طرف دیگر جدا شدن و افتادن این قطعات ممکن است برای رهگذران آسیب جدی به همراه داشته باشد.
چرا نمای رومی پرطرفدار است؟
نمای رومی برای ساختمان‌های مسکونی بسیار شیک و تجملاتی است. زمانی که نورپردازی مناسب هم برای آن اجرا شود، ساختمان حتی در شب نیز مانند یک تکه جواهر اصیل خواهد درخشید. این نما در کنار ابهتی که دارد، حسی از اطمینان خاطر و دل‌گرمی هم برای بیننده ایجاد می‌کند.
باید توجه کنیم که نمای رومی اصالت دارد و نباید آن را با کپی‌برداری‌های ارزان‌قیمت خراب کرد. اما از آنجا که این روزها طرفداران این نما در تمام قشرهای جامعه وجود دارند، بهتر است راه‌هایی برای کم هزینه‌تر کردن اجرای آن در عین حفظ اصول و رعایت ایمنی پیدا شود.
|
نمای رومی بسیار پرطرفدار و البته گران است. استفاده از اصول طراحی ساختمان‌های روم باستان مثل ستون‌های مرتفع با مقطع دایره‌ای، سرستون و پاستون، قوس و آرک، قاب پنجره و… که متریال اصلی آنها سنگ باشد، از ویژگی‌های این نوع نما به شمار می‌آید. |
نمای مینیمالیستی
این نما که از اصول طراحی مینیمالیستی پیروی می‌کند، کم‌کم جایگاه خود را در میان نمای ساختمان های مسکونی در ایران باز کرده است. البته شاید برخی طراحان این نما را برای ویلاها و ساختمان‌های کوچکتر بیشتر بپسندند و آن را مناسب ساختمان‌های بزرگ و مرتفع ندانند.
هدف و شعار اصلی نمای مینیمال این است که تزئینات اضافه را حذف کرده و با رعایت اصول ساده‌گرایی ساختمان را با همان شکلی که هست زیبا نشان بدهد.
در نمای مینیمالیست، فرم‌ها، خطوط و جزئیات غیرضروری و غیرکاربردی خذف می‌شوند. برعکس نمای رومی که به ساختمان حجم‌های بزرگ و برجسته اضافه می‌کرد، سبک مینیمالیستی فقط اجزایی را نگه می‌دارد که جزو قسمت‌های کاربردی ساختمان هستند. این سادگی تا جایی پیش‌روی می‌کند که برای کارکرد قسمت‌های اصلی خللی ایجاد نشود. هدف معمارانی که سبک مینیمالیستی کار می‌کنند این است که با کمترین جزئیات، بیشترین تاثیر را در ذهن بیننده ایجاد کنند.
طراحی مینیمالیستی برای نمای ساختمان دارای چه خصوصیاتی است؟
از آنجا که برای نمای مینیمال قرار نیست چیزی به خود ساختمان اضافه شود، این نما معمولاً در آینده قابل تغییر نیست. در حقیقت نمای مینیمال در عین زیبایی در آفرینش، کاملاً کاربردی است و عنصر اضافه‌ای ندارد. یک ساختمان با نمای مینیمال در حقیقت خود واقعی ساختمان است که دارای هویت و شخصیت پررنگ‌تر و برجسته‌تری است و بدون لباس و پارچه‌های رنگارنگ خودنمایی می‌کند.
برای نیل به این هدف، معماران چند اصل را رعایت می‌کنند که به شرح آنها می‌پردازیم.
- استفاده از خطوط مستقیم: نوع خطوطی که برای طراحی مینیمالیستی استفاده می‌شوند بسیار حائز اهمیت هستند. این خطوط باید ساده و مستقیم بوده و در آنها پیچ‌وتاب دیده نشود. چنین خطوطی ساختمان را به صریح‌ترین حالت در چشم بیننده معنا می‌کنند و برای جلوگیری از آشفتگی و هرج‌ومرج تعداد آنها باید به حداقل برسد.
- استفاده از حجم‌های ساده: در این سبک طراحی از حجم‌هایی با خطوط مستقیم و زاویه‌های قائمه استفاده می‌کنند. همچنین سعی می‌کنند تعداد حجم‌هایی که در کنار هم یک بنا را شکل می‌دهند نیز به حداقل برسد. گاهی در راستای حذف تمام الحاقات اضافه، کل فضاهای داخلی یک ساختمان را در یک حجم مکعبی یا مستطیلی جا می‌دهند.
- استفاده از نوع متریال محدود: در این سبک از تعدد مواد و متریال خبری نیست. حذف متریال اضافی هم از اهداف سبک مینیمالیستی به شمار می‌آید. برای نمای مینیمالیستی از یک یا حداکثر دو نوع متریال استفاده می‌کنند.
- استفاده از رنگ‌های محدود: برای نمای مینیمالیستی باید فقط از یک یا حداکثر دو رنگ استفاده کرد. این رنگ‌ها معمولاً سفید یا روشن هستند. البته بعضی طراحان ترجیح می‌دهند حتی عنصر رنگ را نیز حذف کرده و به رنگ اصلی متریال – به صورت مثال رنگ خود بتن – بسنده کنند.
با توضیحاتی که داده شد شاید تصور کنید این سبک بسیار کسل‌کننده و حتی تهدیدآمیز است! اما در حقیقت یک ساختمان با نمای مینیمالیستی ذهن و روان شما را کمتر درگیر جزئیات می‌کند و معمولاً در هماهنگی با عناصر طبیعی اطراف خود قرار می‌گیرد.
زندگی‌های پرشتاب امروزی و شهرهای شلوغ باعث شده این سبک هم طرفداران خاص خود را داشته باشد. این افراد ترجیح می‌دهند هر چیزی تا جایی که امکان دارد به اصل و ریشۀ خود نزدیک‌تر بوده و ساختمان‌ها با نمای پرجزئیات اضطراب بصری ایجاد نکنند.
|
در همین رابطه بخوانید: |
|
معماری و طراحی مینیمالیستی برای مقابله با هرج‌ومرج بصری در شهرهای مدرن پدید آمده است. در این سبک هر عاملی که صرفاً تزئینی بوده و عمل‌کرد دیگری در ساختمان ندارد حذف می‌شود. نمای مینیمالیستی سعی می‌کند زیبایی خود یک ساختمان را نشان دهد و معمولاً برای اجرای آن فقط از یک نوع متریال و رنگ استفاده می‌کنند. |
نمای ساختمان مدرن
این نوع نما چندین زیرشاخه دارد و در واقع یک گروه از نمای ساختمان های مسکونی در ایران را شامل می‌شود. در ادامه به صورت اجمالی به انواع نمای مدرن می‌پردازیم.
- نمای ساختمان آجری: آجر با حس گرمی و صمیمیتی که دارد از نماهایی است که قدیمی یا خسته‌کننده نمی‌شود. برای اجرای نما باید از آجرهای مخصوص استفاده شود.
- امروزه برای بالا بردن ضریب ایمنی و همچنین استحکام نما، از سیستم نمای خشک استفاده می‌کنند. در این روش برای اتصال آجرها به جای ملات از تجهیزات فلزی استفاده می‌شود.
- نمای آجری در زندگی پرشتاب و پرتغییر امروزی، حسی نوستالژیک ایجاد می‌کند و کمتر کسی هست که ساختمان مسکونی با نمای آجری را دوست نداشته باشد.
نمای ساختمان سنگی: این سال‌ها که به واسطۀ کشف معادن جدید و پیشرفت تکنولوژی استخراج قیمت سنگ نما معتدل‌تر شده است، شاهد اجرای بیشتر نمای سنگی برای ساختمان‌های مسکونی بوده‌ایم.
از آنجا که سنگ تراورتن رنگ و طرح‌های طبیعی متنوع و کیفیت قابل‌قبولی دارد، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این نما تقریباً به سرعت اجرا می‌شود و در برابر رطوبت مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد.
سنگ در برابر تابش آفتاب و آلودگی‌های هوا ممکن است تغییر رنگ بدهد؛ اما چون این تغییر رنگ معمولاً سرتاسری و یک‌دست است، چندان آزاردهنده نمی‌شود.
در اجرای نمای سنگی با سنگ‌های صیقلی باید حداکثر موارد ایمنی را برای اتصال مستحکم سنگ با بدنۀ ساختمان رعایت کرد؛ در غیر این صورت احتمال جدا شدن سنگ از ساختمان و سقوط آن بالاست.
- نمای ساختمان شیشه‌ای: این نما بیشتر برای مراکز تجاری و اداری کاربرد دارد و کمتر برای ساختمان‌های مسکونی اجرا می‌شود.
- نمای ساختمان سیمانی: این نوع نمای ساختمان در سال‌های گذشته تا کنون بسیار پرطرفدار بوده است و محبوبیت خود را از دست نداده است. استفاده از سیمان برای نما به دوام و استحکام خود ساختمان هم کمک می‌کند.
- یکی از دلایل محبوبیت نمای سیمانی به غیر از ظاهر شیک آن سهولت اجرای آن است. البته این متریال به نسبت موارد دیگر ارزان‌تر هم هست و به راحتی قابل تهیه است.
- از معایب نمای سیمانی آن است که ممکن است پس از چند سال ترک بردارد یا با جذب آلودگی هوا جلوۀ زیبای اولیۀ خود را از دست بدهد.
|
نمای مدرن چند زیرشاخه دارد که همگی در ایران به خوبی جا افتاده‌اند و در موارد بسیاری به کار رفته‌اند. در این بین، نمای آجری شاید محبوب‌ترین نمای مدرن برای ساختمان‌های مسکونی در ایران باشد. هرچند نمای سنگی و سیمانی هم طرفداران خاص خود را دارند. |
